Poród przedwczesny to poród, który ma miejsce przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży. Mimo stałego postępu medycyny, niestety liczba porodów przedwczesnych nie maleje. Najliczniejszą grupą wcześniaków jest grupa późnych wcześniaków, czyli dzieci urodzonych po 34. tygodniu ciąży. Aktualnie wiemy, że dzieci te częściej mogą zmagać się z różnymi problemami zdrowotnymi. Z czym może wiązać się późne wcześniactwo?
Kim jest późny wcześniak?
Późny wcześniak to termin medyczny określający dziecko, które urodziło się pomiędzy 34+0, a 36+6 tygodniem ciąży licząc od pierwszego dnia ostatniej miesiączki. Wiek płodowy określany jest za pomocą tygodni oraz dni, ponieważ dla płodu, który nie jest jeszcze dojrzały, każdy jeden dzień w łonie mamy jest na wagę złota. Im wiek ciążowy jest wyższy, tym mniejsze ryzyko późniejszych komplikacji u noworodka.
Znamy czynniki ryzyka samoistnego porodu przedwczesnego. Są nimi między innymi:
- przebyty samoistny poród przedwczesny,
- krótki odstęp pomiędzy ciążami (poniżej 6 miesięcy),
- palenie tytoniu,
- wiek matki poniżej 19. lub powyżej 35. roku życia,
- zakażenia przenoszone drogą płciową,
- zakażenia układu moczowego,
- choroba przyzębia czy niedokrwistość.
W przypadku niektórych czynników ryzyka podjąć można skuteczną interwencję, która umożliwia zapobieżenie porodowi przedwczesnemu. Środowisko medyczne stosuje strategie, które mają za zadanie zapobiegać porodowi przedwczesnemu.
Dążymy do tego, aby poród miał miejsce dopiero wtedy, kiedy ciąża jest donoszona. Więcej na temat tego, kiedy ciąża jest donoszona dowiesz się z tego artykułu: https://spokojnieociazy.pl/porady/ciaza-donoszona-od-ktorego-tygodnia-polozna-wyjasnia/.
Wydawać by się mogło, że nie ma bardzo dużej różnicy pomiędzy późnymi wcześniakami, a noworodkami donoszonymi. W końcu bardzo często ich wygląd zewnętrzny jest do siebie zbliżony. Jednak porównując te dwie grupy szacuje się, że wśród późnych wcześniaków występuje czterokrotnie większe ryzyko powikłań zdrowotnych niż u dzieci urodzonych o czasie. Wśród tej grupy dzieci częściej obserwuje się także występowanie zespołu ADHD.
Większość porodów przedwczesnych pomiędzy 34+0, a 36+6 tygodniem ciąży rozpoczyna się samoistnie poprzez pęknięcie błon płodowych i odpłynięcie płynu owodniowego. Noworodki urodzone w tym okresie stanowią 70% wszystkich wcześniaków. Część porodów przedwczesnych jest indukowana (wywoływana) z powodów medycznych, co spowodowane jest zazwyczaj chorobami wikłającymi ciążę, takimi jak: nadciśnienie tętnicze, cukrzyca czy cholestaza ciążowa. Czasami ciążę trzeba ukończyć wcześniej ze względu na nieprawidłowy zapis KTG. Spora grupa późnych wcześniaków przychodzi na świat za pomocą cięcia cesarskiego.
Z jakimi problemami zdrowotnymi może wiązać się późne wcześniactwo?
Krótszy czas trwania ciąży wpływa na przebieg adaptacji dziecka po urodzeniu.
- Jednym z najczęściej występujących komplikacji są te związane z układem oddechowym. Dzieje się tak dlatego, że pomiędzy 34+0, a 36+6 tygodniem ciąży w organizmie płodu rozwijają się pęcherzyki płucne. Pęcherzyki płucne odpowiedzialne są za prawidłową wymianę gazową. Późne wcześniaki ze względu na to, że ich płuca mogą być jeszcze niedojrzałe, częściej borykają się z występowaniem zaburzeń oddychania i nieprawidłowej wymiany gazowej. U tych dzieci znacznie częściej niedojrzały jest również ośrodek oddechowy, który odpowiada za sterowanie procesem oddychania. Z tego powodu u wcześniaków znacznie częściej występują bezdechy. Ze względu na problemy z oddychaniem, wcześniaki częściej wymagać mogą konieczności wsparcia oddechowego.
- Kolejnymi problemami zdrowotnymi, z jakimi częściej mierzyć mogą się późne wcześniaki są problemy żywieniowe. Ze względu na niedojrzałość przewodu pokarmowego, dzieci te rzadziej oddają stolce i mogą mieć tendencję do odwodnienia. Z powodu częściej występujących zaburzeń koordynacji ssania, oddychania i połykania – karmienie wcześniaka może okazać się trudniejsze niż w przypadku karmienia noworodka donoszonego. U wcześniaków częściej występuje żółtaczka. Z tego względu w tej grupie noworodków częściej konieczne są badania poziomi bilirubiny we krwi. Szacuje się, że około 25% późnych wcześniaków wymaga fototerapii.
- Wśród późnych wcześniaków częściej występować może hipoglikemia – zbyt niski poziom cukru we krwi. Z tego względu ta grupa dzieci wymagać może monitorowania poziomu cukru we krwi w początkowych godzinach życia.
- Ze względu na niedojrzały naskórek, mniejszą ilość tkanki podskórnej, mniejszą ilość brunatnej tkanki tłuszczowej wcześniaki nie zawsze potrafią utrzymywać stabilną temperaturę ciała. Dzieci te tracą również więcej ciepła z powodu dużego stosunku powierzchni do ich masy ciała.
- Ostatnie tygodnie ciąży to także czas, kiedy intensywnie rozwija się mózg dziecka. Z tego względu u wcześniaków wystąpić mogą powikłania neurologiczne, na przykład zaburzenia poznawcze mowy, zaburzenia koordynacji, zaburzenia ruchowe czy intelektualne. Z tego względu wcześniactwo jest wskazaniem do kontroli neurologicznej.
Na rozwój ośrodkowego układu nerwowego bardzo duży wpływ ma pożywienie, dlatego najlepszym rodzajem żywienia wszystkich noworodków, a szczególnie wcześniaków jest pokarm naturalny – mleko mamy.
Autorka: Agnieszka Mazelanik, położna
Bibliografia:
- Świetliński J.: Późne wcześniaki (w:) Neonatologia Tom 1. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2021.
- Baumert M., Łukomska A., Krzych Ł., Magnucki J., Pacula M.: Zaburzenia w okresie adaptacyjnym noworodków urodzonych „blisko terminu porodu”. Ginekologia Polska, 2011, 82, 119 – 125.
- Baumert M., Sypniewska K., Surmiak P.: Późny wcześniak. Annales Academiae Medicae Silesiensis, 2012.
- Engle W.A., Tomashek K.M., Wallman C.: Committee on Fetus and Newborn, American Academy of Pediatrics. “Late-preterm” infants: a population at risk. Pediatrics. 2007, 120 (6): 1390-401.
- Suhag A.: Zapobieganie porodowi przedwczesnemu u kobiet bez objawów (w:) Położnictwo według zasad EBM. Medycyna Praktyczna, Kraków 2019.
