Noworodek nazywany jest wcześniakiem, gdy przychodzi na świat przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży.

Dla olbrzymiej większości rodziców wcześniaków przedwczesne narodziny ich dziecka są wielkim zaskoczeniem. Zazwyczaj nikt z nich się tego nie spodziewał i często też nic nie zapowiadało wcześniejszego zakończenia ciąży. W związku z tym nigdy nie jest się przygotowanym na zostanie rodzicem wcześniaka, a duża grupa rodziców dopiero w momencie porodu spotyka się z terminem „wcześniak”.

Przybliżmy więc to pojęcie, bo od teraz będzie towarzyszyło Wam i Waszemu dziecku przez całe życie i ważne jest, aby zawsze mówić o tym z pozytywnym wydźwiękiem, aby starsze już dziecko mogło myśleć o sobie mniej więcej tak: „Jestem wcześniakiem i jestem z tego dumny”.

Ze względu na tydzień urodzenia dziecka wcześniaki dzielimy na 3 grupy:

1. Ekstremalnie skrajne wcześniaki – to dzieci urodzone najwcześniej, często na granicy przeżywalności, ze skrajnie małą masą urodzeniową i skrajną niedojrzałością całego organizmu, czyli od 23. do 27. tygodnia ciąży włącznie;
2. Skrajne wcześniaki – to dzieci urodzone od 28. do 31. tygodnia ciąży włącznie;
3. Średnie wcześniaki – to dzieci urodzone od 32. do 36. tygodnia ciąży włącznie.

Oczywiście przyjęty podział jest dosyć umowny, ponieważ każdy wcześniak jest inny i inne są okoliczności jego narodzin, stąd przyjęto taki podział, ale zdarza się, że dzieci urodzone później mają większe problemy zdrowotne niż te urodzone dużo wcześniej. Nie ma tu ustalonego schematu ani trybu postępowania.

Inny podział dotyczy wagi urodzeniowej:

1. Ekstremalnie mała urodzeniowa masa ciała (ELBW) < 1000 g
2. Bardzo mała urodzeniowa masa ciała (VLBW) < 1500 g
3. Mała urodzeniowa masa ciała (LBW) < 2500 g

Charakterystyczną rzeczą, z którą spotykają się rodzice wcześniaków, jest fakt, że rodzice zazwyczaj podają jako datę narodzin wcześniaka aktualnie rozpoczęty tydzień ciąży, w którym nastąpił poród. Lekarze natomiast przy opisie stanu dziecka posługują się liczbą zakończonych tygodni ciąży, czyli przykładowo, jeżeli dziecko urodziło się w 29. tygodniu ciąży (bo w dniu porodu trwał właśnie 29. tydzień), to lekarz opisujący tego samego wcześniaka powie, że jest to wcześniak 28 Hbd, czyli że do dnia porodu zostało zakończonych 28 pełnych tygodni ciąży. Różnica ta jest istotna z punkt widzenia lekarza, bo daje mu informację o przypuszczalnym etapie rozwoju dziecka w łonie matki i ma wpływ na podejmowane decyzje odnośnie do jego leczenia już po narodzinach. Poza tym w przypadku wcześniaków często słyszy się, że każdy dzień dłużej w „brzuchu mamy” jest na wagę złota, stąd nie można się dziwić, że taką uwagę przywiązuje się zarówno do zakończonych tygodni ciąży, jak i liczby dni rozpoczętego tygodnia, w którym nastąpił poród.

Innym terminem, z którym powinni oswoić się rodzice wcześniaków, jest nazwa WIEK SKORYGOWANY. Przeliczanie wieku skorygowanego i urodzeniowego może wydawać się trudne na początku, ale z czasem staje się tak naturalne i oczywiste dla rodziców dziecka urodzonego przedwcześnie, że przestaje sprawiać jakiekolwiek kłopoty.

WIEK SKORYGOWANY oznacza wiek dziecka, liczony od planowanego terminu porodu. Podaje się go w odróżnieniu od wieku urodzeniowego, który liczymy chronologicznie od daty urodzenia dziecka. W przypadku ekstremalnie skrajnych wcześniaków różnica pomiędzy wiekiem urodzeniowym a skorygowanym może wynosić nawet 4 miesiące. W praktyce oznacza to, że dziecko urodzone w 24. tygodniu ciąży (5. miesiąc) w wieku 10 miesięcy, liczonych od dnia urodzin, będzie wyglądać i zachowywać się adekwatnie do swojego wieku skorygowanego, czyli liczonego od planowanego dnia porodu. 10-miesięczny wcześniak z 24. tygodnia ciąży będzie na etapie rozwoju dziecka 6-miesięcznego i ponieważ jest to znaczna rozbieżność, to dlatego wprowadzono oba terminy, aby móc prawidłowo ocenić rozwój wcześniaka w późniejszym etapie jego życia, zwłaszcza w pierwszych 2-3 latach życia. Trudno bowiem wymagać, aby tak skrajny wcześniak, jakim niewątpliwie jest dziecko urodzone w 24. tygodniu ciąży, w wieku 10 miesięcy zachowywał się i funkcjonował jak 10-miesięczne dziecko urodzone o czasie. Nigdy tak nie będzie i jest to całkiem normalne. Czynnikami decydującymi o jakości rozwoju w tym przypadku będą czynniki środowiskowe, czyli warunki otoczenia, w jakim rozwija się dziecko. Stąd tak wiele uwagi, od wielu lat, przykłada się do zapewnienia optymalnych, maksymalnie przyjaznych warunków rozwoju dzieci urodzonych przedwcześnie już w trakcie ich pobytu w szpitalu, ale też po jego opuszczeniu.

Jest jeszcze jeden umowny parametr, o którym warto również pamiętać – WIEK BIOLOGICZNY. Termin ten ułatwia ocenić specyfikę tempa rozwoju dziecka w zależności od tempa dojrzewania biologicznego jego organizmu. Tempo to uwarunkowane jest czynnikami genetycznymi i warunki środowiskowe mają tu drugorzędny wpływ. W praktyce oznacza to, że jedno dziecko może osiągnąć umiejętność siadania i czworakowania w 6., drugie w 10. miesiącu życia. Niezależnie od tego, czy urodziło się o czasie, czy przed terminem. Dopuszczalne różnice w tzw. wieku biologicznym dzieci w wieku 10 lat mogą sięgnąć nawet 1,5-2 lat!

Mówi się, że wcześniaki z czasem doganiają swoich rówieśników, ale może to nastąpić w późniejszym okresie ich życia. Bywa też, że przez całe życie będą rozwijały się w dolnej granicy lub wręcz poniżej umiejętności swojej grupy wiekowej i nie ma w tym nic złego. Jak już pisaliśmy, każdy wcześniak jest inny, inne ma przyczyny i okoliczności porodu, inny przebieg pobytu w szpitalu i w związku z tym jego rozwój i dojrzewanie mogą przebiegać bardzo indywidualnie, w sposób odbiegający od jakichkolwiek norm i wytycznych. Powodem tego jest fakt, że dla niedojrzałego organizmu dziecka urodzonego przedwcześnie bodźce i doświadczenia płynące z otoczenia są kompletnie niefizjologiczne, a to oznacza, że wszelkie procesy adaptacyjne i dojrzewania przebiegają w skrajnie niesprzyjających warunkach. Dotyczy to zarówno możliwości dojrzewania układu oddechowego, pokarmowego, nerwowego, regulacji hormonalnej, jak i tych najbardziej spektakularnych dla rodziców oznak rozwoju takich jak umiejętności ruchowe, jedzenia, poznawcze, strategie zachowania. Nie powinno więc nikogo dziwić, że zarówno tor, tempo, jak i poszczególne parametry rozwoju dziecka różnią się wyraźnie od tych obserwowanych u jego rówieśników urodzonych o czasie. Różnią się, ale w wielu przypadkach nie oznacza to, że rozwój ten jest gorszy. Możliwości organizmu dziecka są niewyobrażalne i o tym właśnie jest poradnik „Niezbędnik rodzica wcześniaka”.