Pośpiesznym na świat – odcinek 37 – Powrót do domu cz. 2

• karmienia mlekiem mamy i mlekiem “po wypisie”,
• kontroli lekarskich,
• pielęgnacji,
• sprzętów, w które warto się zaopatrzyć,
• kontroli rozwoju dziecka.

Zapraszamy do subskrybowania naszego kanału: https://www.youtube.com/c/FundacjaWcześniakPośpiesznymNaŚwiat/videos. Bądźcie z nami co wtorek o 9:00 z poranną kawą! Poniżej znajdziecie też linki do innych nagrań z poradami dla rodziców wcześniaków.

Przygotowania do wypisu – porady: już do wysłuchania i obejrzenia w “Pośpiesznym na świat”:

Drodzy Rodzice,

w poprzednim odcinku z serii “Niezbędnik rodzica wcześniaka” opowiadałam Wam o tym, jak przygotować dom i otoczenie na przyjście wcześniaka, który właśnie opuścił szpital. dzisiaj zapraszam Was na ciąg dalszy tego tematu, a zaczniemy od karmienia.

Karmienie wcześniaka

Przy wypisie ze szpitala lekarze przepisali Waszemu dziecku dietę dostosowaną do jego wieku i potrzeb: przestrzegajcie jej! Konsultujcie się z doradcą laktacyjnym w pierwszym okresie lub z Waszym pediatrą rodzinnym, by ją modyfikować w zależności od wieku i rozwoju dziecka.

Wcześniaki mają szczególne potrzeby, pozwalające im na optymalny wzrost i „nadgonienie” zaległości, tak aby po kilku miesiącach osiągnęły wymiary (waga, długość, obwód główki) zgodne ze swoim wiekiem urodzeniowym.

• Istnieją specyficzne mleka dla wcześniaków, zwykle przepisywane do wieku 3 miesięcy[1] (albo co najmniej do momentu, kiedy dziecko osiągnie wagę 3 kg). Obecnie obok specyficznego mleka dla wcześniaków istnieje na rynku mleko „po wypisie”, które zapewnia wyższą podaż energetyczną w stosunku do mleka początkowego dla niemowląt i może być zalecane dla wcześniaków.
• Jeśli dziecko jest karmione piersią, w niektórych przypadkach otrzymacie zalecenie zastąpienia jednego lub dwóch karmień syntetycznym mlekiem dla wcześniaków lub specjalną mieszanką wzbogacającą, aby zoptymalizować jego wzrost: stosujcie się do tego zalecenia, nawet jeśli laktacja jest obfita.
• Zróżnicowanie żywienia (wprowadzanie warzyw, owoców) nie może być zbyt wczesne (nie przed 5.-6. miesiącem życia). Chroni to przed rozwojem ewentualnych alergii i sprzyja wzrostowi (mleko jest bardziej odżywcze niż warzywa i owoce!).
• Niezbędne jest podawanie witamin: we wszystkich przypadkach wit. D, witaminy A, E, C i K, jeśli dziecko jest karmione piersią; najczęściej żelazo, czasem kwas foliowy.

Pamiętajcie, że zwłaszcza w pierwszym roku życia lepiej przy wprowadzaniu nowych pokarmów brać pod uwagę wiek skorygowany dziecka i później wprowadzać produkty typu warzywa, owoce, soczki, mięsa, gdyż w ten sposób dajemy więcej czasu na to, aby układ pokarmowo-trawienny dziecka dojrzał i chronimy w ten sposób dziecko przed możliwymi alergiami pokarmowymi.

Kontrole lekarskie

Ważne jest, aby Wasze dziecko mogło korzystać ze specyficznej opieki lekarskiej, szczególnie jeśli jest skrajnym wcześniakiem i/albo okres poporodowy był trudny.

W zależności od potrzeb Waszego dziecka i organizacji ekipy lekarskiej, która się nim zajęła, mogą Wam zostać zaproponowane różne możliwości: najczęściej kontrole pediatrów z oddziału neonatologii oraz specjalistów z różnych ośrodków medycznych w Waszej okolicy zamieszkania.

Nadzór ten uzupełniany jest wizytą u Waszego pediatry rodzinnego w przychodni rejonowej i ich nie zastępuje. Chodzi tu o konsultacje w czasie pierwszych lat życia w odstępach od dwóch do czterech miesięcy, mające na celu nadzór nad rozwojem Waszego dziecka, a szczególnie nad jego rozwojem psychomotorycznym. Wczesne zdiagnozowanie ewentualnych zaburzeń pozwala wdrożyć bez opóźnień odpowiednie działania (kinezyterapia, psychomotoryka, ortofonia), wiedząc, że zwykle wszystko dobrze się kończy. Okres tych kontroli jest różny w zależności od stopnia wcześniactwa: od 2 do 6 lat. Ważne jest również, by kontrolować wzrok dziecka poprzez pierwszą konsultację u lekarza okulisty po ukończeniu 1. roku życia (gdyż znacznie więcej przypadków krótkowzroczności występuje u dzieci urodzonych jako wcześniaki).

W jakich wypadkach musicie się skonsultować z lekarzem (poza umówionymi wizytami)?

Przede wszystkim podczas pierwszego roku nie możecie się wahać prosić o zdanie lekarza, jeśli Wasze dziecko gorączkuje, kaszle, jego oddech jest świszczący, wymotuje, odmawia jedzenia albo jeśli zachowuje się w sposób, który wydaje Wam się niezwykły (śpi więcej lub wręcz przeciwnie, dużo mniej niż zwykle, dużo płacze i trudno jest je uspokoić, etc.). Niektóre niegroźne dolegliwości mogą się wyrażać w dziwny sposób u małych dzieci, a w przypadku spóźnionego leczenia mogą stanowić źródło komplikacji. Jeśli dwoje specjalistów oceniających rozwój dziecka ma różne na ten temat zdanie, nie wahajcie się poprosić, by Ci między sobą ustalili wspólne stanowisko i zgodne zalecenia. Jeśli odmówią, to sygnał, że warto poszukać takiego specjalisty, który zrozumie, że nie jesteście w stanie samodzielnie podejmować decyzji w sprawach, na których się nie znacie. Wszyscy lekarze i specjaliści zajmujący się Waszym dzieckiem mają obowiązek uzgadniać wspólną ścieżkę postępowania.

Zaufajcie swojemu dziecku i spełniajcie rolę rodzica

Normalne jest, że Wasze dziecko, które urodziło się za wcześnie, zdobywa nowe umiejętności z opóźnieniem, chodzi około 18. miesiąca życia, mówi w wieku 3 lat, etc. Rolą lekarzy jest nadzorowanie jego rozwoju i decydowanie, czy potrzebuje ewentualnej pomocy: zaufajcie im i nie zmieniajcie się w lekarza. Kiedy wcześniak rośnie, potrzebuje jak każde dziecko beztroskiego klimatu wokół siebie, bez nadmiernej presji na swoje „wyniki”. Potrzebuje być zachęcany i dowartościowywany, potrzebuje również pewnych ram, punktów odniesienia, pewnej władzy. Chcąc go zbytnio chronić, ryzykujecie, że zaniedbacie swoją rolę rodzica.

Wskazówki dotyczące pielęgnacji

Teraz, kiedy już jesteście w swoim gronie we własnym domu, możecie poświęcić więcej uwagi na wzajemne poznawanie się – zwłaszcza ojcowie i rodzeństwo, a także na wzajemne uczenie się, co Wam jako rodzicom, a zwłaszcza Waszemu przedwcześnie urodzonemu dziecku sprawia największą przyjemność.

Zapewne ważną informacją dla każdego rodzica wcześniaka będzie to, że jeżeli nie został poinformowany w szpitalu, jak stymulować rozwój swojego wcześniaka w trakcie codziennych czynności pielęgnacyjnych, to może uczynić to za pośrednictwem dostępnego w wersji elektronicznej na stronie Fundacji www.wczesniak.pl „Poradnika opieki i pielęgnacji małego dziecka”, autorstwa Pawła Zawitkowskiego, z którego to poradnika można w sposób przystępny i zrozumiały (bardzo pomocne są zdjęcia) nauczyć się, jak przewijać, nosić, a także dbać o komfort dziecka w czasie codziennych czynności pielęgnacyjnych takich jak: przewijanie, ubieranie, kąpanie czy przekładanie do łóżeczka czy fotelika samochodowego.

I nie chodzi tu tylko o zwykłą troskę, aby nie zrobić dziecku krzywdy, ale przede wszystkim mamy tu na myśli taką pielęgnację, dzięki której będą zapewnione szczególne potrzeby dzieci przedwcześnie urodzonych. Do takich potrzeb należą m.in. kangurowanie i potrzeba bliskości ciała mamy lub taty, odpowiednie układanie dziecka w łóżeczku czy na rękach, tak aby wciąż, zwłaszcza u dzieci, które wyszły do domu przed terminem prawidłowego urodzenia, czuły się tak, jakby były w brzuchu mamy, czyli ściśle otulone i ułożone w pozycji embrionalnej, większa wrażliwość na zmiany temperatury i tym samym mniejsza odporność na infekcje. „Poradnik opieki i pielęgnacji małego dziecka” został opracowany na podstawie instruktażu według zasad rehabilitacji metodą NDT-Bobath. W pierwszym okresie po narodzinach dziecka można poczytać poradnik, aby móc stosować się do przedstawionych tam zasad, zaś później, jak już zaczniecie odbywać ciąg wizyt kontrolnych ze swoim dzieckiem, można porozmawiać o potrzebie rehabilitacji z neurologiem, który oceni, czy taka stymulacja jest wystarczająca, czy też dziecko ze względu na swoje przedwczesne narodziny wymaga w celu zapewnienia mu prawidłowego rozwoju większej stymulacji w postaci konkretnych ćwiczeń rehabilitacyjnych. Techniki i strategie opieki, pielęgnacji, zabaw, które są jednocześnie podstawową formą stymulacji rozwojowej i sposobem na promocję zdrowia Waszego dziecka, znajdziecie również pod hasłem: „Mamo, Tato co Ty na to?” i „Co nieco o rozwoju dziecka”, www.youtube.com/mamotatocotynato.

Oto kilka rad dotyczących tematów, z którymi powinni zapoznać się rodzice wcześniaków:

Przede wszystkim zapobiegajcie infekcjom

Rok zajmuje systemowi odpornościowemu dziecka stworzenie skutecznej bariery przeciwko zarazkom. Przyjmując dobre zwyczaje dotyczące higieny, dajecie mu dodatkową ochronę przeciwko infekcjom. Stosujcie się do zasad dobrej higieny w domu czy na spacerze, szczególnie przed i po zmianie pieluszki, kąpieli lub karmieniu. Szczególnie dbajcie o higienę Waszych rąk, odpowiedzialnych za przenoszenie 80% infekcji, a w okresie jesienno-zimowym unikajcie miejsc publicznych i licznych grup odwiedzających Was gości.

Zanim dziecko wyjdzie ze szpitala, zaopatrzcie się w monitor oddechu

Monitor oddechu to urządzenie, które monitoruje oddech niemowląt i jest stosowane zazwyczaj do pierwszego roku życia dziecka, czyli w okresie, kiedy możliwość wystąpienia nagłej śmierci łóżeczkowej, a w przypadku wcześniaków – bezdechów, jest bardzo wysoka. Monitor kontroluje prawidłowy oddech dziecka, reagując w sposób ciągły na poruszanie się niemowlęcia oraz jego ruchy oddechowe. Jeżeli w czasie snu dziecka nastąpi zatrzymanie oddechu dziecka na ponad 20 sekund lub liczba jego oddechów spadnie poniżej 10 na minutę, wówczas uruchomi się alarm dźwiękowy.

Monitory oddechu są urządzeniami bezpiecznymi dla dzieci, instaluje się je w środku materaca w łóżeczku dziecka, zgodnie z instrukcjami producenta. Mimo że część terapeutów twierdzi, że rodzice szybko przyzwyczajają się do obecności monitora i później boją się położyć dziecko spać bez włączonego urządzenia, to naszym zdaniem warto zaopatrzyć się w monitor, gdyż może on nie tylko uratować życie Waszego dziecka, ale także sprawia, że możecie spać spokojnie, nie lękając się, że w czasie Waszego snu coś się stanie z dzieckiem. Pamiętajcie – wyspany i spokojny rodzic to szczęśliwy rodzic.

Należy jednak pamiętać o 2 ważnych sprawach: po pierwsze stosowanie monitora oddechu nie zwalnia rodziców z odpowiedzialności za dziecko i po drugie że zawsze przed pierwszym użyciem należy zainstalować nieużywane baterie lub w pełni naładowane akumulatory oraz regularnie kontrolować poziom ich naładowania w trakcie korzystania z urządzenia.

Monitory można kupić, jest kilka rodzajów dostępnych na rynku, można je też wypożyczyć bezpłatnie w naszej wypożyczalni – więcej informacji znajdziecie na stronie www.wczesniak.pl w zakładce Wypożyczalnia sprzętu.

Drogie mamy – w miarę możliwości starajcie się rozbudzić laktację, a później ją utrzymać

Karmienie piersią to przede wszystkim zadanie dla mam, ale bardzo ważne jest wsparcie ich partnerów. Pamiętajmy, że tak samo jak niedojrzały jest organizm dziecka, tak samo niedojrzały jest organizm mamy. Trudno wymagać, aby laktacja pojawiła się samoistnie na początku siódmego miesiąca ciąży, dlatego warto od samego początku starać się ją wywołać, a później utrzymać do czasu, aż dziecko nauczy się trudnej sztuki koordynacji ssania, połykania i oddychania.

Jednym z podstawowych sprzętów, z którymi mamy wcześniaków się nie rozstają, są laktatory. Warto w nie zainwestować, gdyż mleko mamy jest niezastąpionym pokarmem dla dziecka, a w przypadku wcześniaków daje poczucie bliskości, której na skutek przedwczesnych narodzin zostały tak szybko pozbawione.

Wiemy, jak trudne jest odciąganie mleka za pomocą laktatora, kiedy dziecka nie ma w pobliżu. Aby ułatwić sobie to zadanie, mamy mogą przytulać ubranko dziecka, oglądać jego zdjęcia, to wszystko sprawi, że odciąganie mleka będzie łatwiejsze i efektywniejsze, a godziny spędzone samotnie przy dźwięku pracującego urządzenia przyniosą w przyszłości oczekiwaną nagrodę w postaci późniejszego naturalnego karmienia piersią Waszego wcześniaka.

Laktatory również możecie bezpłatnie wypożyczyć w naszej wypożyczalni – więcej informacji znajduje się na www.wczesniak.pl w zakładce Wypożyczalnia sprzętu.

Kontrolujcie rozwój dziecka, ale nie dajcie się zwariować

Waga niemowlęca

Mała waga urodzeniowa wcześniaka, hipotrofia i późniejsze powolne przybieranie na wadze sprawiają, że dla wielu mam problem kontroli przyrostu masy ciała dziecka urasta do jednej z najważniejszych spraw. Stąd często po wyjściu ze szpitala starają się zaopatrzyć w wagę niemowlęcą, aby móc po każdym karmieniu ważyć swoje maleństwo i na bieżąco kontrolować, czy prawidłowo przybiera na wadze.

Silna potrzeba kontroli wagi pojawia się zazwyczaj wówczas, gdy dziecko po okresie jedzenia z butelki w szpitalu, gdzie było wiadomo, jaka porcję zjadło, przechodzi na karmienie piersią i nie widać, czy zjadło wystarczającą ilość pokarmu. To bardzo trudne zadanie dla rodziców, aby po powrocie do domu zdać się na naturalny rytm karmienia i pozwolić dziecku jeść tyle, ile chce, bez ciągłego kontrolowania przyrostu wagi. Wiemy i rozumiemy, że skoro do tej pory każdy gram więcej był na wagę złota, to teraz trudno oprzeć się pokusie, aby przestać kontrolować te parametry. Ale warto z tego zrezygnować, bo jest to źródłem stresu, a chodzi o to, by ten stres minimalizować i starać się go pozbywać. Po pobycie w szpitalu i tym nietypowym początku macierzyństwa starajmy się odnaleźć spokój i równowagę wewnętrzną. W ten sposób pomożemy sobie i naszemu małemu wcześniakowi, który na pewno wyczuwa wszystkie nasze frustracje i stresy.

Siatki centylowe

Na stronie www.wczesniak.pl w dziale Dla Rodziców wcześniaków/Zdrowie wcześniaka są dostępne siatki centylowe opracowane specjalnie dla wcześniaków. Warto je wydrukować, aby móc zapisywać pojawiające się zmiany w wymiarach Waszego dziecka.

Poza wartością medyczną z czasem zapiski te staną się cenną pamiątką, dzięki której po  pierwsze będziecie mieć dowód, jak pięknie rośnie Wasze dziecko, a po drugie – w co pewnie teraz trudno Wam uwierzyć – uświadomicie sobie ze zdziwieniem, że to niemożliwe, że Wasze dziecko było kiedyś takie malutkie. Te pierwsze zapiski, podobnie jak ubranka, skarpetki czy czapeczki, staną się po latach cenną pamiątką, którą starsze wcześniaki z chęcią analizują i szczegółowo omawiają.

[1] Rady podawane są dla wieku skorygowanego.

Poprzedni odcinek:

Pośpiesznym na świat – odcinek 36 – Rehabilitacja wcześniaków