Starsze rodzeństwo a wcześniak w szpitalu. O tym, jak pomóc sobie i starszym dzieciom w nowej sytuacji pisze dr n. o zdr. Magdalena Panek z Kliniki Chorób Dzieci, Oddział Patologii i Intensywnej Terapii Noworodka, Uniwersytecki Szpital Dziecięcy Kraków. Konsultacja merytoryczna: dr Wojciech Klapa, Zakład Pedagogiki Medycznej, Uniwersytet Jagielloński – Collegium Medicum.
Poród przedwczesny bardzo często jest nagłym i zaskakującym wydarzeniem, do którego ciężko jest się przygotować. W tej wyjątkowej sytuacji całą Waszą rodzinę czekają zmiany, którym towarzyszyć mogą takie uczucia jak stres oraz zmęczenie. Rozpoczyna się szczególny czas – dla Was, jako rodziców oraz dla rodzeństwa Waszego wcześniaka, które również ma swoje specjalne potrzeby. Niezależnie od ich wieku oraz płci rodzeństwo czuje, że coś się zmieniło.
By nikt nie poczuł się pominięty
Jako rodzice chorego dziecka czujecie na pewno, że Wasze serce podpowiada, żeby jak najwięcej czasu spędzać właśnie przy nim. Lecz ten czas musicie podzielić, znaleźć chwilę na to, by być przy Waszym nowym członku rodziny, który być może nawet długie miesiące będzie musiał mieszkać w inkubatorze, jak również to ważny czas, który musicie poświęcić starszemu rodzeństwu. Tylko wspólnymi siłami, współpracą popartą miłością i cierpliwością razem możecie przejść przez tę nierzadko długą podróż. Pamiętajcie o uczuciach Waszego starszego dziecka, które każdego dnia mogą być różne. Rodzeństwo może poczuć się odrzucone, niekochane czy oszukane. Może podejmować różne próby zwrócenia na siebie uwagi bądź też zamknąć się w sobie, uciekając w swój świat marzeń. Jako mechanizm obronny może pojawić się u niego agresja i autoagresja. Starsze rodzeństwo może odczuwać również: zagubienie (dlaczego mamy tak często nie ma?, co się dzieje?), złość (dlaczego mojemu braciszkowi wszyscy poświęcają tyle uwagi?, dlaczego wszyscy mówią tylko o nim?), strach (czy mój braciszek będzie żył?), poczucie winy (to wszystko moja wina), zazdrość (dlaczego nie mogę go odwiedzać?, mamy i taty ciągle nie ma w domu, może nie kochają mnie tak samo?). Sposoby zapobiegania tym negatywnym zachowaniom podane są w dalszej części artykułu.
Starsze rodzeństwo wcześniaka: Nowa rola Waszych dzieci
Rozmawiajcie ze swoją starszą pociechą. Uczucia i zachowania Waszych dzieci będą zależały od wielu czynników. Duży wpływ ma wiek dziecka, jego rozwój psychiczny, wcześniejsze doświadczenia. Rozmowa z dzieckiem polega na wymianie poglądów i wzajemnym przedstawianiu swych racji. To dialog, nie monolog. Nie wymagajcie od swojego malucha, żeby porzucił swój bezpieczny dziecięcy świat, stał się nagle odpowiedzialnym i dojrzałym starszym bratem lub starszą siostrą. Pamiętajcie, że u dzieci dominuje myślenie konkretno-obrazowe. Świat realny nie jest ostro odgraniczony od marzeń czy świata bajek, inne również jest słownictwo i sposób formułowania myśli. Pod tym samym pojęciem dziecko rozumie nie zawsze to samo co dorosły, niekiedy opacznie rozumie znaczenie pojęć. Inaczej też odbiera upływ czasu i przestrzeń. W rozmowie z dzieckiem posługujmy się krótkimi zdaniami. Starajmy się podawać dziecku przykłady postaw i zachowań. Opisy te ułatwiają analizę i zrozumienie przedstawianych treści. Wprowadzając do rozmowy nowy termin np. inkubator, nie tylko opiszmy jego wygląd i funkcje, ale zastosujmy szereg porównań: do ptasiego gniazdka, dziupli wiewiórki czy przytulnej norki.
Jak zapoznać starsze dzieci z ich młodszym rodzeństwem w szpitalu?
W większości szpitali ze względów epidemiologicznych rodzeństwo nie może wchodzić na oddział intensywnej terapii noworodka. Pomimo tych ograniczeń pomóż swojemu starszemu dziecku nawiązać kontakt z jego nowym braciszkiem lub siostrzyczką. Dobrym pomysłem jest pokazanie dziecku zdjęć. Warto pamiętać, aby pokazywać dziecku wszystko stopniowo – najpierw buzię, potem całego dzidziusia, a na koniec otoczenie dziecka. Za każdym razem starajcie się wyjaśniać dziecku, co oznaczają te wszystkie rurki, dreny. Informacje należy przedstawiać stopniowo, powoli, tak aby nie przestraszyć dziecka. Możecie poprosić swoje starsze dziecko, aby zrobiło coś dla maluszka – może to być laurka, obrazek, możecie wspólnie wybrać jakąś maskotkę. Możecie wykorzystać małe karteczki i przynieść krótki liścik dla starszego rodzeństwa od młodszej siostry czy brata. Może to być wiadomość „kocham cię braciszku” lub „jesteś wspaniałą starszą siostrzyczką”.
To może wydawać się wręcz niemożliwe w tej nowej sytuacji, ale taka codzienna rutyna pozwala poczuć się Waszym dzieciom bezpiecznie. Na początku może u Was przeważać poczucie zaskoczenia, utraty kontroli. Wszystko dzieje się nagle. Zbudujcie Waszą codzienność na nowo. Wspólne śniadanie? Może czytanie bajek wieczorem? Robienie razem zakupów? Krótki spacer? Wszystkie te drobne elementy codziennego życia, na które często nie zwracamy uwagi, mogą okazać się niezwykle pomocne w budowaniu poczucia bezpieczeństwa u Waszych dzieci.
Pomoc członków rodziny
Sytuacja, w której się znaleźliście, staje się wyzwaniem, momentem wyznaczania nowych ról, uczenia się nowego sposobu funkcjonowania. Bywa, że jesteście zbyt skoncentrowani na radzeniu sobie z nową sytuacją. Zapominacie, że możecie poprosić o pomoc pozostałych członków rodziny – tej bliższej i dalszej. Babcie, dziadkowie, ciocie. Może przyjaciółka? Otwarcie się na innych członków rodziny oraz znajomych może uchronić Was przed rutyną, przed samotnością, zamknięciem się przed światem. Pozwoli też na podzielenie się obowiązkami. Pamiętajcie, aby informować Waszych bliskich na bieżąco o tym, co się dzieje w szpitalu oraz o tym, czego potrzebujecie. Nie bójcie się poprosić o pomoc.
Starsze rodzeństwo – zapewnijcie mu swoją uwagę
Czasami dzieje się tak, że szpital, w którym leży Wasz wcześniak, jest oddalony o wiele kilometrów od Waszego domu. Ta ciągła rozłąka może powodować, że dzieci mogą czuć się mniej ważne. Upewniajcie swoją pociechę o tym, że jest ważna, kochana. Że ona jak i każdy członek rodziny odgrywa ważną rolę. Pomocne w tym może być narysowanie drzewa genealogicznego – w ten sposób pokażecie dziecku, że każdy w rodzinie zajmuje specjalne miejsce i jak bardzo wszyscy do siebie pasują. Innym sposobem jest zostawianie małych, samoprzylepnych karteczek w domu lub może to być liścik pod poduszką. Możecie napisać na nich krótką wiadomość, utwierdzając Wasze dziecko o tym, że je kochacie.
Warto czasami zrobić dzień tylko dla rodzeństwa. Możecie udać się na spacer w Wasze ulubione miejsce. Możecie iść razem do kina, do teatru. Możecie też spędzić ten czas razem w domu, upiec ciasto, ugotować wspólnie posiłek. Wasz mały wcześniak potrzebuje wypoczętych i spokojnych rodziców. Starsze dzieci natomiast muszą wiedzieć, że ich potrzeby są równie ważne.
Zaufanie do personelu
Zapoznajcie się z oddziałem, z bliskim i dalszym otoczeniem Waszego dziecka. Pamiętajcie, że oprócz specjalistycznej aparatury, która monitoruje i wspiera pracę serca oraz oddech Waszego dziecka, w szpitalu pracują lekarze, pielęgniarki oraz położne, którzy swoją profesjonalną opieką sprawiają, że oddział staje się ciepłym i bezpiecznym miejscem dla Waszego maluszka. Rozmawiajcie z pielęgniarkami, z lekarzami, starajcie się ich poznać oraz im zaufać. Miejcie pewność, że osoby pracujące w tak wyjątkowym miejscu, jakim jest oddział intensywnej terapii noworodka, to osoby szczególne, o niezwykłych umiejętnościach.
Artykuł pochodzi z „Niezbędnika rodzica wcześniaka”. Inne teksty dotyczące zdrowia i rozwoju dziecka oraz porady dla rodziców przeczytasz w e-booku na stronie: https://wczesniak.pl/niezbednik-rodzica-wczesniaka-online/