Gratulujemy. Niestety w szkole rodzenia nie dowiecie się o wcześniakach. Życzymy, aby Wasze dziecko urodziło się w 40. tygodniu ciąży. Jeżeli jednak chcielibyście dowiedzieć się czegoś na temat wcześniaków – zapraszamy do obejrzenia naszej strony. Statystyczne szanse na to, że zostaniecie rodzicami wcześniaków wynoszą ok. 5%.
Rozdział redagowany jest przez Dyplomowaną Położną, specjalistę w zakresie opieki przed- i okołoporodowej, Krystynę Komosę oraz Ryszarda Rutkowskiego, lekarza ginekologa-położnika.
Zagadnienia dotyczące przebiegu ciąży z ukierunkowaniem na objawy nieprawidłowe
Omawianie zagadnienia przebiegu ciąży należy rozpocząć od zdefiniowania ciąży prawidłowej. Ciąża prawidłowa – to ciąża u kobiety w przedziale od 18 do 35 lat, u której nie było poronień, porodów przedwczesnych, poprzednie ciąże prawidłowe zakończyły się o czasie z prawidłowymi, zdrowo urodzonymi noworodkami, która nie jest wieloródką powyżej pięciu urodzeń, nie była leczona z powodu niepłodności, nie choruje na choroby przewlekłe i genetyczne, nie ma stanów zapalnych, ognisk zakażeń, nie pije alkoholu i nie pali papierosów, nie nadużywa leków i używek. Jeśli obecna ciąża przebiega prawidłowo, a ciężarna ma zapewnione dobre warunki bytowe i socjalne, to prognoza dla ciąży jest dobra. Definicja ciąży prawidłowej pozwala zatem na ukierunkowanie postępowania przy planowaniu ciąży i zapobieganie jej przedwczesnemu zakończeniu, czyli przed 37. tygodniem ciąży. Umożliwia także stworzenie jak najlepszych warunków dla rozwoju płodu i noworodka oraz określa optymalne warunki do rozwoju somatycznego, psychicznego i społecznego. Bardzo ważne jest ukierunkowanie postępowania i zachowań pary oczekującej dziecka oraz określenie zasad, na jakich będzie ona, stosownie do sytuacji, objęta opieką perinatalna (ciążową) przez Służbę Zdrowia. Do głównych celów postępowania medycznego zalicza się: utrzymanie jak najlepszego stanu zdrowia fizycznego, psychicznego kobiety i jej partnera, wykrywanie, rozpoznawanie i leczenie stanów zagrożenia zdrowia, dobrą organizację opieki perinatalnej w Polsce, urodzenie żywego, zdrowego noworodka o czasie po 38. tygodniu ciąży oraz przygotowanie rodziny do porodu, opieki nad dzieckiem i karmienia naturalnego. Bardzo ważna jest współpraca zespołu terapeutycznego z przyszłymi rodzicami w zakresie ochrony zdrowia, zapobiegania chorobom i zaburzeniom rozwojowym. Działania można rozpatrywać w trzech etapach:
– Okres przedkoncepcyjny – przed zajściem w planowaną ciążę;
– Okres przedporodowy (ciążowy)- okres trwania ciąży;
– Okres okołoporodowy (pourodzeniowy).
Okres przedkoncepcyjny to edukacja kobiety i mężczyzny w zakresie prawidłowych zachowań zdrowotnych, mających wpływ na potomstwo, zaznajomienie ich z metodami planowania rodziny, które powinny mieć wpływ na to, że para zdecyduje się na potomstwo w najbardziej dla nich optymalnym okresie życia oraz przygotowanie ich do nowej roli od strony medycznej, emocjonalnej i społecznej
Chcielibyśmy zwrócić szczególną uwagę wszystkich odwiedzających stronę internetowąwww.wcześniak.pl na zagadnienia związane z ciążą, a zwłaszcza na obciążenie, jakim jest ona dla organizmu zdrowej kobiety, jakie powoduje zmiany i dolegliwości w poszczególnych układach ustroju oraz jak wygląda czas i styl życia kobiety przed ciążą oraz w czasie jej trwania od każdej strony: medycznej emocjonalnej i społecznej.
Zmiany w organizmie ciężarnej w poszczególnych układach:
– narząd rodny – macica – jej przebudowa i przystosowanie się do umożliwienia zagnieżdżenia się zapłodnionego jaja oraz zbudowanie systemu immunologicznego wymagają od 50-gramowej nieciężarnej macicy dużo wysiłku. W ciąży jej masa osiąga około 1 kg, a pojemność wynosi 15 litrów. Wykształcają się trzy odcinki. Przez całą ciążę macica kurczy się, gdyż naczynia żylne w obrębie macicy są słabo umięśnione i skurcze pomagają je ukrwić i ożywiać, nazywamy je skurczami Alwareza. Zdrowy narząd rodny to jeden z warunków pomyślnego przebiegu ciąży;
– pochwa – następuje zmiana wydzieliny, zwiększony przerost nabłonka powoduje większe złuszczanie nabłonka i wydzielanie śluzu. Ogólnoustrojowe obniżenie odporności w ciąży sprzyja stanom zapalnym w obrębie narządu rodnego i układu moczowego. Wymienione zmiany powinny skłonić kobietę do tego, aby przed ciążą zadbała o wyleczenie wszystkich stanów zapalnych.
Zmiany ogólnoustrojowe:
– układ krążenia – następuje wzrost objętości wyrzutowej serca, pojemności, przerost mięśnia, zmiana położenia tzw. szmery czynnościowe w ciąży. Następuje przyśpieszenie czynności serca o ok. 20 uderzeń na min. U zdrowej ciężarnej pod wpływem hormonów ciążowych spada ciśnienie krwi skurczowe i rozkurczowe. Wzrasta ilości krwi krążącej o ok. 1,5 l (przypada to na 32. tydzień ciąży. Normą jest wynik leukocytozy do 15 tys., dlatego nieprawidłowa morfologia na początku ciąży może powodować szereg patologii zarówno w organizmie kobiety, jak i rozwijającego się płodu – zapobiegamy więc niedokrwistości.
– układ oddechowy – sukcesywny wzrost macicy w czasie ciąży zmienia topografię narządów w jamie brzusznej i klatce piersiowej. Klatka piersiowa unosi się ku górze i na boki. Tor oddychania zmienia się z piersiowego na przeponowy. Wzrasta zużycie tlenu o ok. 15%, wzrasta wrażliwość na dwutlenek węgla, występuje tendencja do omdleń. Układ oddechowy pracuje dla dwojga. Najlepiej jest spędzać czas w przewietrzonych, niezadymionych pomieszczeniach i unikać infekcji układu oddechowego.
– zdrowy układ moczowy – to dobra prognoza dla ciąży i kobiety. Wraz ze wzrostem przepływu zwiększonej objętości krwi przez nerki, filtracja w nerkach wzrasta o 40%, rośnie wchłanianie wody, sodu, obniża się próg nerkowy dla glukozy, aminokwasów, co stwarza warunki do rozwoju infekcji dróg moczowych, bakteriomoczu. Ściany pęcherza moczowego wiodczeją, światło moczowodów poszerza się. Powstają warunki do zastoju moczu i w następstwie do wystąpienia infekcji. Zaburzone funkcjonowanie układu moczowego ma wpływ na powstawanie nadciśnienia w ciąży. Zwracamy więc szczególną uwagę na dokładne leczenie dolegliwości w obrębie układu moczowego.
– układ pokarmowy – wzrost stężenia estrogenów, progesteronu powoduje rozpulchnienie śluzówki jamy ustnej. Zwolnienie perystaltyki jelit. Objawy to krwawienia z dziąseł, zaparcia, zgaga u zdrowej ciężarnej. Jest to zjawisko celowe, chodzi o lepsze wykorzystanie wchłaniania przyjmowanych pokarmów. Zmianie ulega przemiana materii w ciąży, rośnie zapotrzebowanie na składniki odżywcze węglowodany, białka, witaminy i składniki mineralne. Prawidłowy wzrost wagi ciała zależy od wagi początkowej waha się od 7 kg do 20 kg. W niedowadze tyjemy 20 kg, w prawidłowej wadze ok. 12 kg, w nadwadze do 7kg.
– gospodarka wodno-elektrolitowa ustroju kobiety – pod koniec ciąży organizm kobiety zatrzymuje od 6 do 8 litrów wody jako składnik tkanek matki i płodu.
– układ kostno-mięśniowo-stawowy, skóra – hormony ciążowe powodują wzrost elastyczności tkanki łącznej, wzrost ruchomości stawów i wiązadeł oraz przyrost masy ciała, piersi i macicy. Po 20. tygodniu ciąży następują zmiany w kręgosłupie dotyczące jego fizjologicznych krzywizn. Pogłębia się lordoza lędźwiowa, kifoza piersiowa. Objawy tych zmian to: bóle krzyża, drętwienie rąk, kurcze łydek, rwy kulszowe, potykanie się oraz rozstępy. Dla zdrowego układu kostno-mięśniowo-stawowego profilaktyką jest odpowiednio dobrany zestaw ćwiczeń.
– układ endokrynny w ciąży – zmiany w jego funkcjonowaniu wpływają na pracę wszystkich narządów ciężarnej i stany emocjonalne kobiety. Na dziewięć miesięcy zostaje zablokowane znane ustrojowi kobiety działanie hormonalne cyklu miesiączkowego: faza folikularna i faza owulacyjna. Na początku ciąży dominuje faza lutealna, którą wspomagają hormony łożyska od ok. 8 tygodnia ciąży. Zmienia się wydzielanie hormonów przysadki mózgowej, tarczycy, kory nadnerczy. U zdrowej ciężarnej sporo dzieje się w obszarze emocji w pierwszym, drugim i trzecim trymestrze. Są to ambiwalencje, lęki, nastroje depresyjne, chęci i niechęci do stanu ciąży, nadmierna troskliwość, obawa o utratę fizycznej atrakcyjności, nadpobudliwość, bierność, ogólnie rozumiana labilność emocjonalna.
Oprócz dbania o stan zdrowia kobiety i jej partnera należy także monitorować rozwój płodu w jego okresach rozwoju wewnątrzłonowego, szczególnie w okresie organogenezy, aby wcześnie wychwycić patologie i skierować ciężarną do ośrodka dysponującego odpowiednimi warunkami, dostosowanymi do stopnia ryzyka zagrożenia wcześniactwem. Współcześnie olbrzymią rolę w rozpoznaniu i monitorowaniu rozwoju ciąży odgrywa Ultrasonografia (USG).
USG rozpoznaje obecność pęcherzyka ciążowego i potwierdza wewnątrzmaciczne życie płodu, uwidacznia echo serca płodu już w piątym tygodniu. Zdecydowana większość ciąż z uwidocznioną czynnością serca rozwija się prawidłowo. Ultrasonografia w pierwszym trymestrze ciąży stanowi najlepszą metodę wczesnej diagnostyki, umożliwia identyfikację płodów ze zwiększonym ryzykiem patologicznego garnituru chromosomów (diagnostyka Downa). Inne korzyści płynące z USG to wczesne rozpoznawanie ciąży mnogiej, ocena rozwoju struktur szczególnie wrażliwych na teratogeny, takich jak układ nerwowy, układ krwionośny, pokarmowy, moczowy, układ mięśniowo-szkieletowy oraz rozrodczy. Poza ultrasonografią możemy dobrostan płodu oceniać badaniem parametrów krwi ciężarnej, amniopunkcją, biopsją kosmówki i kordocentezą. Badania te służą pomocą rodzicom i zespołom terapeutycznym w podejmowaniu decyzji dotyczących leczenia i postępowania w ciąży zagrożonej.
Ciąża jest szczególnym i fizjologicznym etapem w życiu kobiety i stanem ciągłej zmiany. Zagrożenia mogą wystąpić nagle, dlatego opieka zdrowotna ma szczególny charakter w fizjologicznym etapie życia, ale nie może być tylko obowiązkiem służby zdrowia. Musi w specyfikę opieki zdrowotnej zaangażować się sama kobieta i mężczyzna oraz ich najbliższe otoczenie. Wielodyscyplinarna opieka okołoporodowa wynikająca ze zmian w poszczególnych układach, angażująca specjalistów innych dziedzin medycyny, opierająca się na edukacji zdrowotnej pozwala na uniknięcie wielu problemów, zmniejszenie kosztów wynikających ze zjawisk patologicznych i wcześniactwa.
Dyplomowana położna, specjalista opieki przed- i okołoporodowej, Krystyna Komosa i Ryszard Rutkowski, lekarz ginekolog-położnik
