Do czego podłączone jest moje dziecko w szpitalu?

Wcześniaki przebywające na oddziałach wcześniaków (zwanych także oddziałami Intensywnej Opieki Medycznej, Wcześniaków i Patologii Noworodka, itp.) podłączone są do wielu urządzeń, które są niezbędne przede wszystkim do:

• utrzymania właściwej temperatury ciała dziecka,
• wspomagania oddychania,
• monitorowania parametrów organizmu,
• podawania pokarmu i leków.

Podłączenie każdego urządzenia będzie uzależnione od decyzji lekarza prowadzącego. Na oddziałach wcześniaków spotykane są:

• inkubatory (inkubator zamknięty, otwarty),
• urządzenia odpowiedzialne za oddychanie bądź jego wspomaganie (respirator, CPAP, inflant flow),
• monitory czynności serca i oddechu, które mierzą częstość skurczy serca oraz monitorują zaburzenia jego pracy,
• urządzenie do pomiaru ciśnienia tętniczego krwi,
• pulsoksymetry mierzące saturację (najogólniej mówiąc – ilość tlenu we krwi i tkankach) i monitory dwutlenku węgla,
• kroplówki, w przypadku gdy dziecko karmione jest dożylnie,
• pompa infuzyjna tłocząca właściwą ilość podawanych lekarstw.

Poniżej opisane zostały wybrane urządzenia, najczęściej spotykane na oddziałach, gdzie przebywają wcześniaki. Dzieci rzadko bywają podłączone do wszystkich urządzeń w tym samym czasie. Z kolei jeśli dziecko korzysta ze sprzętu, o którym tu nie wspomnieliśmy, warto zapytać pielęgniarkę lub lekarza, co to za urządzenie i do czego służy.

Do czego podłączone jest moje dziecko w szpitalu?

Jak wszyscy ludzie, także wcześniaki, wymagają stałej temperatury ciała. Dlatego właśnie większość wcześniaków spędza pierwszych kilka godzin lub dni swojego życia w łóżeczku, nad którym zamontowane jest źródło ciepła. Jest to tak zwany inkubator otwarty z grzejnikiem zwanym promiennikiem ciepła. Ogrzewa on powietrze wokół dziecka i pomaga mu utrzymać stałą, prawidłową temperaturę. Jest to konieczne, ponieważ wcześniaki nie potrafią samodzielnie utrzymać właściwej temperatury ciała. Mają one niewystarczającą tkankę tłuszczową, a ich mięśnie są zbyt słabe, aby wytwarzać ciepło. Czujnik otwartego inkubatora, przymocowany do skóry dziecka, monitoruje temperaturę jego ciała, a inkubator odpowiednio reguluje ogrzewanie. Dzieci urodzone szczególnie wcześnie bywają także przykryte przezroczystym plastikowym kocem. To dzięki niemu dziecko nie odwadnia się w efekcie ogrzewania źródłem ciepła, zainstalowanym nad otwartym inkubatorem. Skóra bardzo wcześnie urodzonych dzieci nie chroni przed utratą wody z organizmu.

Innym rodzajem inkubatora jest tak zwany inkubator zamknięty. Jest to przezroczysta skrzynka wykonana ze sztucznego tworzywa. Taki inkubator jest zamkniętym prostopadłościanem, co chroni dziecko przed nagłymi zmianami temperatury powietrza. Czynności, które lekarze i pielęgniarki wykonują wokół dziecka, odbywają się przez owalne otwory w ściankach inkubatora lub przez opuszczenie jednej ze ścianek. Inkubator zamknięty ma także system ogrzewania. W niektórych wypadkach jest on połączony z czujnikiem na skórze dziecka; ogrzewanie reguluje się w zależności od temperatury ciała dziecka. W innych wypadkach, wewnątrz inkubatora utrzymuje się stałą temperaturę. Nowoczesne inkubatory wyposażone są w ciekłokrystaliczne ekrany, na których wyświetlana jest temperatura i inne niezbędne dane.

URZĄDZENIA ODPOWIEDZIALNE ZA ODDYCHANIE BĄDŹ JEGO WSPOMAGANIE, czyli jak uczynić oddychanie łatwiejszym

Respirator

Respirator jest jednym z najważniejszych urządzeń na oddziale wcześniaków. Mówiąc najprościej, jest to mechaniczne urządzenie do oddychania. Jeśli dziecko nie jest jeszcze gotowe oddychać samodzielnie, respirator będzie wykonywał za nie część oddechów, do czasu aż będzie gotowe przejąć tę czynność.

Kiedy dziecko jest podłączane do respiratora, cienka rurka (zwana rurką intubacyjną) jest wprowadzana do jego tchawicy przez nos lub usta (i umocowana do twarzy przy pomocy plastra), aby powietrze mogło się dostawać bezpośrednio do płuc dziecka. Rurka intubacyjna jest przymocowana do plastikowych przewodów o większej średnicy, które z kolei są przymocowane do respiratora – urządzenia stojącego obok inkubatora. Lekarze ustawiają urządzenie, aby wykonywało konkretną liczbę oddechów na minutę, dostarczanych z konkretną siłą (pod wystarczającym ciśnieniem, by utrzymać otwarte pęcherzyki płucne) i z konkretną ilością tlenu.

Respirator najczęściej uzupełnia jedynie własny, naturalny oddech dziecka. Na przykład respirator może wykonywać 30 oddechów na minutę, podczas gdy pozostałe 30 to własne oddechy dziecka. Kiedy będzie potrzebowało mniej pomocy, lekarze będą stopniowo zmniejszać ustawienia respiratora.

CPAP

Jeśli dziecko nie potrzebuje pomocy respiratora, ale nie jest całkiem gotowe oddychać w pełni samodzielnie, może mieć założone kaniule do nosa. Dzięki tym kaniulom utrzymywany jest CPAP (czyt. cepap, skrót od angielskiegocontinuous positive airway pressure), czyli ciągłe dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych. Najprościej mówiąc, dziecko oddycha samodzielnie, ale utrzymany jest ciągły dopływ powietrza do jego płuc pod niskim ciśnieniem. Gdy dziecko robi wydech, pęcherzyki płucne pozostają otwarte i nie zapadają się. To bardzo ułatwia kolejny wdech.

Infant Flow

Najnowocześniejszą formą CPAP-u jest urządzenie nazywane Infant Flow. Jest to urządzenie do nieinwazyjnej mechanicznej wentylacji wcześniaków. Nie wymaga intubacji – do noska dziecka wprowadza się maleńką końcówkę donosową (tzw. „noski”) wykonaną z bardzo miękkiego silikonu.

Jeżeli dziecko jest bardzo maleńkie lub bardzo duże, końcówkę zastępuje silikonowa maseczka („noski” występują w trzech rozmiarach, jeżeli żaden nie pasuje, pozostają maseczki). Urządzenie wykorzystuje własny napęd oddechowy dziecka. Podczas wykonywanego przez dziecko wdechu działa podobnie jak CPAP – zapewnia dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych, czyli „wdmuchuje” ogrzane i nawilżone powietrze do dróg oddechowych dziecka, aby ograniczyć wysiłek związany z oddychaniem. Różnica pojawia się przy wydechu: podczas gdy dziecko podłączone do CPAP-u musi wydychać powietrze ze zwiększonym wysiłkiem, ponieważ CPAP przez cały czas podaje powietrze do jego dróg oddechowych, Infant Flow „zauważa” początek wydechu dziecka i zmienia kierunek przepływu gazów – dziecko nie musi więc robić wydechu „przeciwko” ciśnieniu podawanemu przez urządzenie, ale urządzenie współpracuje z nim i ułatwia mu również wydech. Nowsze wersje urządzenia zapewniają jeszcze szersze możliwości: podawanie zwykłego CPAP-u i całkowitą wentylację mechaniczną, taką jak respirator, tyle że bez intubacji. Infant Flow stosuje się u wcześniaków mających własny napęd oddechowy, czyli takich, które już próbują same oddychać, ale potrzebują wspomagania oddechu.

Monitor czynności serca i oddechu

To jedno z najważniejszych urządzeń, które zazwyczaj podłączone jest do dziecka przez cały czas pobytu na oddziale wcześniaków. Za pośrednictwem trzech czujników przymocowanych do skóry dziecka, monitor przez cały czas kontroluje pracę serca dziecka oraz jego oddychanie. Czujniki te – dwa na klatce piersiowej i jeden na brzuszku lub nodze – liczą ilość oddechów i uderzeń serca na minutę. Obie liczby są stale wyświetlane na ekranie monitora, wraz z wykresem oddechu i czynności serca.

Czynność serca wcześniaka normalnie waha się pomiędzy 110 a 160 uderzeniami na minutę, a oddech między 30 a 60 wdechami na minutę. Monitor wydaje głośny, piskliwy dźwięk, jeśli któryś ze wskaźników zbyt długo jest poza normalnym zasięgiem.

Często wcześniaki, poruszając się w inkubatorze, powodują, iż czujniki odłączają się bądź nie przywierają właściwie do ciała dziecka. Powoduje to fałszywe alarmy. Dlatego właśnie pielęgniarki patrzą nie tylko na ekran monitora, ale również na dziecko, by stwierdzić, czy coś jest faktycznie nie tak. Jeśli dziecko jest różowe i wygląda zdrowo albo kręci się, będą wiedziały, że to fałszywy alarm.

Urządzenie do pomiaru ciśnienia krwi

Niewielka, nadmuchiwana opaska zawinięta wokół ramienia lub nogi dziecka, to prawdopodobnie mankiet urządzenia do pomiaru ciśnienia krwi (miniaturowa wersja mankietu używanego do mierzenia ciśnienia u dorosłych). Ciśnienie krwi mierzone jest nawet kilka razy dziennie. Innym sposobem mierzenia ciśnienia jest pomiar bezpośredni przez kaniulę założoną do tętnicy.

Pulsoksymetr i monitor dwutlenku węgla

Większość wcześniaków ma założony czujnik pulsoksymetru, przynajmniej na początku pobytu w szpitalu. Niektóre – do samego końca pobytu. Czujnik ten, zazwyczaj założony na rękę lub stopę dziecka, mierzy ilość tlenu krążącego we krwi. Pulsoksymetr stosowany dziś na większości oddziałów używa czujnika ze specjalnym czerwonym światłem. Światło to prześwieca przez skórę dziecka i wskazuje, czy wystarczająca jest ilość tlenu przenoszona przez krew. Ekran monitora wyświetla poziom saturacji (czyli nasycenia) tlenem, który może wynosić nawet 100%. Powyżej 92-93% uważany jest za normę; wynik niższy włączy alarm pulsoksymetru. Ciśnienie tlenu i dwutlenku węgla we krwi dziecka jest istotnym wskaźnikiem, czy potrzebuje ono pomocy w oddychaniu.

Aby urządzenie to mogło dokładnie mierzyć poziom tlenu we krwi Twojego dziecka, musi wyłapać jego puls. Tak więc wszystko, co je zakłóca – nawet rzeczy tak proste jak ruchy dziecka – spowoduje fałszywy alarm.

Najpopularniejszy sposób monitorowania dwutlenku węgla to pomiar przez skórę. Maleńki plastikowy czepeczek umieszczony na skórze Twojego dziecka podgrzewa ją; urządzenie mierzy, jak dużo dwutlenku węgla uwalnia się z naczyń krwionośnych pod wpływem ciepła. Nie zdziw się, jeśli ciepło z czujnika pozostawi czerwony znak na wrażliwej skórze dziecka. Pielęgniarki lub terapeuta oddechowy będą przesuwać czujnik co kilka godzin, aby nie spowodować oparzeń i bólu Twojego dziecka, a czerwone znaczki znikną w ciągu godziny.

URZĄDZENIA DO PODAWANIA LEKÓW I POKARMU, czyli dzięki czemu dziecko zdrowieje i nie jest głodne

 

Wkłucia dożylne i inne kaniule

Wkłucia dożylne, czyli wenflony, są częstym widokiem u wszystkich pacjentów szpitalnych. To, co nie dziwi u osób dorosłych, jest przerażające na rączkach, stópkach, ramionach lub główkach dzieci. Jest to jednak nieodzowna część opieki nad wcześniakiem.

Wenflony – maleńkie rurki, zwane kaniulami, umieszczone są w żyłach, aby wprowadzać płyny do krwiobiegu – służą do żywienia większości przedwcześnie urodzonych dzieci podczas ich pierwszych godzin lub dni na oddziale wcześniaków, kiedy jeszcze nie wolno im jeść. Jeśli dziecko urodziło się dużo za wcześnie lub jeśli ma problemy z oddychaniem, może być żywione dożylnie dłużej. Wiele dzieci ma również drugie wkłucie do podawania antybiotyków i innych leków. Często leki odmierzane są przy pomocy pomp infuzyjnych, które dawkują właściwą ilość leku w odpowiednich odstępach czasu.

Ponieważ młodsze, nowo narodzone wcześniaki muszą mieć często pobieraną krew, aby upewnić się, że gazy (tlen i dwutlenek węgla), cukier i inne substancje są w odpowiednim poziomie, mogą mieć dodatkowe wkłucie – do tętnicy. Wkłucia tętnicze mogą pełnić podwójną rolę: używa się ich do bezbolesnego pobierania krwi i do ciągłego monitorowania ciśnienia krwi dziecka.

Sondy dożołądkowe

Wcześniaki, które są zbyt małe, aby karmić je piersią lub butelką, mogą otrzymywać mleko przez cienką, miękką rurkę wprowadzoną przez nos lub usta prosto do żołądka. Ta metoda nazywa się – karmienie sondą. Sondę zakłada się łatwo i szybko i większość wcześniaków wydaje się w ogóle nie zauważać jej obecności.

Z pewnością w niniejszym artykule nie zostały opisane wszystkie urządzenia, do których podłączone jest dziecko. Ufamy jednakże, iż powyższy tekst pozwoli rodzicom wcześniaków lepiej zrozumieć sens wszystkich urządzeń, stojących dookoła inkubatora.

Konsultacja medyczna: dr Magdalena Rutkowska z Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie.

Przygotowano na podstawie:

1. Susan L. Madden, MS., „The Preemie Parents’ Companion”.
2. Dana Wechsler Linden, Emma Trenti Paroli, Mia Weschler Doron, „Preemies. The Essential Guide for Parents of Premature Babies”.
3. Doświadczeń rodziców wcześniaków w szpitalu Św. Zofii w Warszawie.