Fundacja Wcześniak zwróciła się do Ministerstwa Zdrowia oraz Głównego Inspektoratu Sanitarnego z rekomendacją i apelem o uwzględnienie szczepionek skojarzonych jako obowiązkowych dla wszystkich wcześniaków w Programie Szczepień Ochronnych na rok 2013 i kolejne lata.
Powyższa rekomendacja uzyskała jednogłośną akceptację środowiska medycznego, reprezentowanego m.in. przez Krajowego Konsultanta ds. Neonatologii, Mazowieckiego Konsultanta ds. Neonatologii, a także Prezesa Polskiego Towarzystwa Neonatologicznego, Krajowego Konsultanta ds. Pediatrii, Prezesa Polskiego Towarzystwa Wakcynologicznego, a także Konsultanta Wojewódzkiego w Dziedzinie Pediatrii dla województwa wielkopolskiego oraz Konsultanta ds. Immunologii Klinicznej w woj. mazowieckim, którzy przy współudziale przedstawicieli Departamentu Matki i Dziecka Ministerstwa Zdrowia oraz Wydziału Zdrowia w Mazowieckim Urzędzie Wojewódzkim w Warszawie wzięli udział w Panelu Ekspertów w dn. 3 lipca br. Rekomendacja ta jest także zgodna z założeniami ?Apelu o działania na rzecz zdrowia wcześniaków?, ogłoszonego w Parlamencie Europejskim w dn. 23.11.2011 r., kiedy to Prezes Zarządu Fundacji Wcześniak Pan dr Tomasz Makaruk przedstawił obowiązujące w Polsce standardy opieki okołoporodowej wcześniaków.
Poniżej prezentujemy skrót treści Raportu z Panelu Ekspertów zawierający kluczowe argumenty o charakterze medycznym oraz społecznym za wpisaniem szczepionek skojarzonych dla wszystkich wcześniaków do Programu Szczepień Ochronnych.
W dniu 3.07.2012 r. z inicjatywy Fundacji Wcześniak i rodziców wcześniaków współpracujących z Fundacją odbył się Panel Ekspertów poświęcony obowiązkowym szczepieniom wcześniaków. Dyskusję prowadziła prof. dr hab. n med. Maria Katarzyna Borszewska-Kornacka, Prezes Polskiego Towarzystwa Neonatologicznego i Konsultant Wojewódzki ds. Neonatologii dla województwa mazowieckiego.
W Panelu Ekspertów udział wzięli:
- Prof. dr hab. n. med. Anna Dobrzańska, Krajowy Konsultant w Dziedzinie Pediatrii
- Prof. dr hab. n med. Ewa Helwich, Krajowy Konsultant w Dziedzinie Neonatologii
- Prof. dr hab. n med. Ewa Bernatowska, Konsultant Wojewódzki w Dziedzinie Immunologii
- Prof. dr hab. n med. Jacek Wysocki, Prezes Polskiego Towarzystwa Wakcynologicznego, Konsultant Wojewódzki w Dziedzinie Pediatrii dla województwa wielkopolskiego,
- Joanna Kujawa, Przedstawiciel Departamentu Matki i Dziecka, Ministerstwo Zdrowia
- Anna Trzewik, Przedstawiciel Departamentu Matki i Dziecka, Ministerstwo Zdrowia
- Elżbieta Nawrocka, Zastępca Dyrektora Wydziału Zdrowia, Mazowiecki Urząd Wojewódzki
- Barbara Kosmalska, Starszy Inspektor Wojewódzki, Wydział Zdrowia, Mazowiecki Urząd Wojewódzki
- Dr Paweł Grzesiowski, Prezes Fundacji Instytutu Profilaktyki Zakażeń
- Dr n med. Iwona Terczyńska, neurolog z Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie
- Dr Jolanta Baszczeska, neonatolog, Główny Konsultant ds. Neonatologii w szpitalu św. Zofii w Warszawie
- Dr Anna Nitka, pediatra, Poradnia Szczepień Ochronnych, szpital przy ul. Kopernika w Warszawie
- Dr n biol. Aleksandra Wesołowska, Prezes Fundacji Bank Mleka Kobiecego
- Mgr Paweł Zawitkowski, rehabilitant z Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie
Prof. dr hab. n med. Maria Katarzyna Borszewska-Kornacka, Prezes Polskiego Towarzystwa Neonatologicznego i Konsultant Wojewódzki ds. Neonatologii dla województwa mazowieckiego, nakreśliła różnice w zakresie obowiązkowego kalendarza szczepień, jakie występują między Polską a Europą. Różnice te dotyczą zwłaszcza:
- obowiązkowych szczepień przeciwko pneumokokom dla wszystkich dzieci
- bezkomórkowych szczepień przeciwko krztuścowi
- szczepionek wysokoskojarzonych 5-, 6-składnikowych
Zasadniczym tematem Panelu Ekspertów, odbywającego się pod hasłem ?Wcześniak. Sprawa wielkiej wagi?, była realizacja szczepień u noworodków przedwcześnie urodzonych. W Polsce mamy Narodowy Program Zdrowia na lata 2007-2015, w którym noworodek i zapobieganie występowaniu skutkom wcześniactwa i małej urodzeniowej masie ciała jest priorytetem. Nadal jednak brakuje kompleksowych rozwiązań i dobrych programów, także tych wspierających rodziców wcześniaków. Lukę tę starają się wypełnić organizacje pozarządowe między innymi taka jak Fundacja Wcześniak. Nie mamy także w naszym kraju dobrego rozeznania odnośnie do szczegółowej zachorowalności dzieci, ponieważ brakuje nam rejestru noworodków urodzonych przedwcześnie czy z małą masą ciała. Stworzenie takiego rejestru powinno być jednym z priorytetów Ministerstwa Zdrowia w ramach realizacji wspomnianego Narodowego Programu Zdrowia.
Punktem wyjścia dyskusji panelowej było rekomendowane przez polski zespół ekspertów, a także Amerykańską Akademię Pediatrii i CDC (Centers for Disease Control) zalecenie wskazujące na konieczność szczepienia dzieci przedwcześnie urodzonych w tym samym czasie co noworodki urodzone o czasie. Wiek ciążowy czy masa ciała nie powinny stanowić przeciwwskazania do szczepień. Szczepienia powinny więc być wykonywane zgodnie z programem szczepień i ani dysplazja oskrzelowo-płucna (jedno z najczęstszych naszych problemów klinicznych u noworodków z ekstremalnie małą masą ciała), ani leczenie wziewnymi preparatami steroidowymi nie powinny stanowić przeciwwskazania do szczepień. Nasze polskie wcześniaki są jednak szczepione ze znacznym opóźnieniem z uwagi na błędne przeświadczenie wielu lekarzy, zwłaszcza pediatrów rodzinnych, o braku skuteczności szczepień w tej grupie dzieci i obawę o bezpieczeństwo szczepień.
Zaproponowany przez prof. dr hab. n med. Marię K. Borszewską-Kornacką i wypracowany w kierowanej przez nią Klinice Neonatologii i Intensywnej Terapii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego schemat szczepienia noworodków o znacznej niedojrzałości, urodzonych między 23. a 32. tygodniem ciąży, spotkał się z aprobatą obu biorących udział w dyskusji konsultantów krajowych, a także pozostałych uczestników. Zalecamy więc szczepienia wcześniaków zgodnie z wiekiem chronologicznym, tymi samymi, a więc pełnymi dawkami. Dodatkowo zalecane są szczepionki skojarzone, bardzo chętnie także wybierane przez zamożniejszą grupę rodziców. Stąd refundacja tych szczepień przez Ministerstwo Zdrowia jest konieczna. Z doświadczeń Kliniki Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego wynika, że dzieci urodzone między 27. a 32. tygodniem ciąży mogą otrzymać pierwsze szczepienia DTP-a-HBV-IPV-HIB, PCV (WZW B otrzymują w pierwszej dobie) nawet w 8. tygodniu życia. Bardziej niedojrzałe noworodki są szczepione w 80. czy niestety nawet w 100. dniu życia. Podanie ww. szczepień na oddziale noworodkowym (OIOM-ie czy Oddziale Patologii Noworodka) jest bezpieczne. Istnieje możliwość kilkudniowej nawet obserwacji po wykonaniu szczepienia (Amerykańska Akademia Pediatrii zaleca 48 godzin takiej obserwacji). Odczyny poszczepienne nie występują częściej u wcześniaków niż u dzieci urodzonych o czasie. Do najczęściej obserwowanych należą: bezdechy, bradykardia i desaturacje. Dzięki temu, że pierwsze szczepienia dzieci te otrzymują podczas hospitalizacji umożliwiającej monitorowanie parametrów życiowych, to udaje się uniknąć groźniejszych powikłań. Do rozważenia pozostaje możliwość przeprowadzenia kolejnych szczepień podczas jednodniowej hospitalizacji, zwłaszcza u tych dzieci, u których po pierwszym szczepieniu obserwowano powikłania. Opracowując nowy kalendarz szczepień na 2013 rok, celowe wydaje się także uregulowanie zasad obowiązkowych szczepień przeciwko WZW typu B u noworodków, a w szczególności wcześniaków, ponieważ w większości przypadków są wykonywane badania u kobiet w ciąży, co może być ważnym czynnikiem pozwalającym na odroczenie tego szczepienia z pierwszej doby życia na późniejszy okres.
Zdaniem Konsultantów Krajowych ds. Pediatrii i Neonatologii, a także ekspertów z zakresu immunologii i zdrowia publicznego, a przede wszystkim neurologów dziecięcych obecnych na spotkaniu, nie ma żadnego uzasadnienia kwalifikacja do szczepień stabilnego dziecka urodzonego przedwcześnie przez neurologa dziecięcego. Dr n. med. Iwona Terczyńska, neurolog dziecięcy pracujący w IMiDz, na przykładzie rozwoju mózgu wcześniaka udowodniła dobroczynny wpływ szczepień na rozwój OUN. Domaganie się przez niektórych lekarzy rodzinnych kwalifikacji neurologa do szczepienia utrudnia dostęp do neurologów dziecięcych pacjentom naprawdę potrzebującym specjalistycznego badania neurologicznego. Zalecanie przez ekspertów ? uczestników Panelu ? szczepionek skojarzonych dla wcześniaków podyktowane jest eliminacją bodźców stymulujących neurony związane ze szlakami bólowymi. Podczas hospitalizacji na oddziałach intensywnej terapii noworodki poddane są licznym procedurom bólowym (intubacja, odsysanie, wkłucia). Powtarzające się doznania bólowe zwiększają reaktywność emocjonalną i zmieniają ją na całe życie. Możliwość zmniejszenia tych doznań i zapewnienie minimum komfortu podczas hospitalizacji stanowi jedno z wyzwań współczesnej neonatologii. Szczepionki skojarzone eliminują około 4 dodatkowych wkłuć.
Uczestnicy Panelu wyrazili zgodną opinię co do konieczności rozszerzenia profilaktyki przeciwko zakażeniom wirusem RS. Obecnie za znaczne ograniczenie grupy wcześniaków kwalifikowanych corocznie do tej profilaktyki odpowiada Agencja Oceny Technologii Medycznych.
Pani Elżbieta Nawrocka, Zastępca Dyrektora Wydziału Zdrowia z Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego zadeklarowała wsparcie w zakresie organizacji akcji edukacyjnych wśród lekarzy rodzinnych dotyczących omawianych zagadnień.
Przedstawiciel Ministerstwa Zdrowia, Pani Joanna Kujawa, zapewniła uczestników spotkania o pełnej otwartości resortu co do uwzględniania sugestii i opinii ekspertów, które powinny być przekazane jak najszybciej, co umożliwi opracowanie logistyki programu szczepień na 2013 rok. Pani Joanna Kujawa zapewniła zebranych o gotowości finansowego wsparcia szczepionek skojarzonych.
Wszyscy uczestnicy Panelu Ekspertów zwracają się do Ministerstwa Zdrowia o pilne uznanie noworodków urodzonych przedwcześnie jako podstawowej grupy ryzyka dla bezwzględnego wskazania do obowiązkowego zastosowania bezkomórkowej szczepionki przeciwkrztuścowej i wprowadzenie do Programu Szczepień Ochronnych na rok 2013:
- wysokoskojarzonych szczepionek dla wcześniaków
- szczepień przeciwko pneumokokom dla wszystkich dzieci
- modyfikacji szczepień przeciwko gruźlicy liberalizującej bezwzględny limit masy 2000 g i możliwości wykonania szczepienia w dniu wypisu wcześniaka do domu (także z masą 1800 g czy 1900 g)
Uczestnicy Panelu Ekspertów uważają za niezbędne uzupełnienie kalendarza szczepień o załącznik wskazujący na konieczność:
- szczepienia dzieci urodzonych przedwcześnie zgodnie z wiekiem chronologicznym z podaniem orientacyjnego, bezpiecznego czasu podania szczepień w zależności od dojrzałości dziecka w chwili urodzenia;
- podania pierwszych szczepień (BCG, WZW B, DTP-a-HBV-IPV-HIB, PCV ? najlepiej wysokoskojarzonych 6- lub 5-walentnych) u stabilnych dzieci urodzonych poniżej 32. tc. w trakcie pobytu lub kilka dni przed ich wypisaniem z oddziału noworodkowego. Taka strategia pozwoli na zmniejszenie aktualnie obserwowanych znacznych opóźnień (nawet o 40 tygodni) w rozpoczynaniu szczepień u wcześniaków.
Uczestnicy spotkania zobowiązali się, licząc na zapewnioną pomoc władz samorządowych, szerzyć wiedzę dotyczącą celowości i bezpieczeństwa szczepień u dzieci urodzonych przedwcześnie. Wszyscy obecni na zebraniu lekarze (konsultanci, krajowi, konsultanci wojewódzcy, prezesi towarzystw naukowych, specjaliści z zakresu neonatologii, pediatrii, neurolodzy) wyrazili jednomyślną opinię co do pełnej kompetencji lekarza pediatry, neonatologa i lekarza rodzinnego do kwalifikacji dzieci urodzonych przedwcześnie do szczepień i podkreślili brak jakichkolwiek racjonalnych przesłanek do wymaganej zgody neurologa dziecięcego.
Uczestnicy Panelu Ekspertów wyrazili zgodny pogląd uznający Ministerstwo Zdrowia jako jedynego gwaranta skuteczności realizacji przedstawionych postulatów.
Wszyscy uczestnicy Panelu Ekspertów wyrazili uznanie dla działania naszej Fundacji Wcześniak, uznając wkład w działania organizacji pozarządowej skupiającej i wspierającej rodziny wcześniaków. Z uwagi na wiarygodność i zaufanie, jakie Fundacja Wcześniak zdobyła wśród rodziców, zwrócono się do nas z prośbą o rozpowszechnianie wśród nich idei szczepień celem zmniejszenia nieuzasadnionych, ale często istniejących wątpliwości.
Fundacja Wcześniak pozostaje z nadzieją na akceptację przedmiotowej rekomendacji przez Ministerstwo Zdrowia bazując na zapewnieniu przedstawicieli Departamentu Matki i Dziecka Ministerstwa Zdrowia, iż ?w tej chwili wprowadzenie szczepionek skojarzonych nie jest problemem finansowym (?)?.
Artykuł ?Nie należy bać się szczepień wcześniaków„, Iwona Kazimierska, ?Puls Medycyny?, 4.07.2012.