Zdajemy sobie sprawę, że nasz poradnik będzie trafiał przede wszystkim do rodziców nowo narodzonych wcześniaków, ale mimo to chcemy zwrócić jeszcze Waszą uwagę na kilka ważnych spraw, niż dotąd omówione, z którymi możecie się spotkać, gdy Wasze dziecko już podrośnie.
Problemy z koncentracją i trudności w uczeniu się, czytaniu i pisaniu, czyli konieczność zastosowania metody Tomatisa
I prawo Tomatisa: Głos zawiera jedynie te częstotliwości, które jest w stanie odebrać nasz narząd słuchu.
II prawo Tomatisa: Modyfikacja sposobu słuchania prowadzi do zmian w głosie.
„Metoda Tomatisa to terapia słuchowa opracowana przez francuskiego lekarza i foniatrę Alfreda Tomatisa. Terapia ta skupia się na poprawie percepcji słuchowej poprzez aktywację i trening mięśni słuchowych, które odpowiadają za odbiór dźwięków i wrażliwość na dźwięki o różnych częstotliwościach.
Uwaga słuchowa odnosi się do zdolności dziecka do skupienia uwagi na dźwiękach i rozumienia mowy. Uważa się, że terapia Tomatisa może pomóc w poprawie uwagi słuchowej dzieci poprzez stymulowanie i trenowanie mięśni słuchowych, co prowadzi do lepszego odbioru i rozumienia dźwięków oraz mowy.
Podczas terapii Tomatisa dziecko słucha specjalnie dobranej muzyki lub nagrań, które są modyfikowane pod względem częstotliwości, głośności i tempa. Zmiany te mają na celu aktywowanie mięśni słuchowych i stymulowanie mózgu, co może prowadzić do poprawy percepcji słuchowej i uwagi słuchowej. […]
Terapia Tomatisa jest stosowana w leczeniu różnych problemów związanych z percepcją słuchową, w tym:
- Zaburzenia uwagi, takie jak ADHD;
- Opóźnienia w rozwoju mowy i językowym;
- Trudności w uczeniu się, w tym dysleksja;
- Problemy z koordynacją ruchową i równowagą;
- Zaburzenia sensoryczne, w tym nadwrażliwość słuchowa;
- Zaburzenia emocjonalne i behawioralne, takie jak lęk, depresja i zaburzenia obsesyjno-kompulsywne.
Metoda Tomatisa może pomóc w poprawie percepcji słuchowej i wpłynąć na rozwój mowy i języka, co może mieć pozytywny wpływ na ogólny rozwój dziecka. Ważne jest jednak, aby przed rozpoczęciem terapii skonsultować się z lekarzem lub terapeutą, aby ustalić, czy jest to odpowiednia metoda terapii dla danego przypadku”[1].
Objawy zaburzeń uwagi słuchowej:
- zaburzenia koncentracji uwagi,
- nadwrażliwość na dźwięki,
- błędna interpretacja pytań,
- mylenie podobnie brzmiących słów,
- konieczność powtarzania poleceń,
- monotonny głos, ubogie słownictwo,
- trudności z czytaniem i pisaniem,
- niemuzykalność,
- słaba koordynacja ruchowa i słabe umiejętności sportowe,
- niewyraźne pismo,
- mylenie strony lewej i prawej,
- męczliwość, nadaktywność, tendencje depresyjne, nadwrażliwość emocjonalna, brak wiary w siebie, nieśmiałość, drażliwość, wycofywanie się.
Trudności w czytaniu, czyli czas na wizytę u ortoptyka
Optometryczna terapia widzenia (z ang. optometric vision therapy – OVT) to indywidualny program terapeutyczny mający na celu rozwój, poprawę oraz rehabilitację wybranych funkcji wzrokowych. Polega on głównie na:
- usprawnieniu procesu widzenia w przypadku zaburzeń widzenia obuocznego (zezy jawne i ukryte) oraz niedowidzenia tzw. leniwe oko (amblyopia),
- terapii zaburzeń akomodacji i dysfunkcji okulomotorycznych (ruchów oczu),
- usprawnianiu percepcji wzrokowej oraz koordynacji wzrokowo-ruchowej,
- terapii tzw. uwagi wzrokowej oraz
- rozwijaniu świadomości przestrzennej (zwłaszcza peryferycznej) poprzez synchronizację wszystkich zmysłów w powiązaniu z lateralizacją ciała.
Zagrożenie dysleksją, nieczytelne pismo, trudności w nauce matematyki, języka polskiego oraz języków obcych, czyli czas na wizytę u pedagoga-reedukatora
Wiele wcześniaków z racji swoich przedwczesnych narodzin ma problemy ze zdobyciem umiejętności, które wymagane są w szkole i stanowią podstawowy element edukacji szkolnej wymagany dla każdego ucznia. Dlatego warto skontaktować się z pedagogiem, który ma wiedzę z zakresu reedukacji dzieci, umie stosować terapię ręki, a często dzięki swojej wiedzy psychologicznej potrafi zmotywować dziecko do wytężonej pracy, która, nie ukrywajmy, opiera się na żmudnych ćwiczeniach pisania szlaczków, rysowania bez wychodzenia za ramkę czy powtarzania pewnych ćwiczeń stymulujących napięcie mięśniowe dłoni i palców.
Jeżeli nie ma takiego pedagoga w szkole, warto umówić dziecko na ocenę rozwojową w najbliższej Poradni Pedagogiczno-Psychologicznej, pod którą podlega szkoła, do której uczęszcza dziecko, aby jak najszybciej zacząć terapię wspomagającą. Dobrze, jeśli taką ocenę rozwojową przeprowadzi się jeszcze, zanim dziecko rozpocznie naukę w szkole, czyli w wieku ok. 5 czy 6 lat.
Problemy z wymową, seplenienie, niewyraźne mówienie, czyli potrzeba konsultacji logopedycznych
Wady wymowy zazwyczaj są zauważane przez otoczenie u dzieci 3-, 4-letnich, zresztą w większości placówek przedszkolnych właśnie w tym czasie dzieci spotykają się z logopedą, który na bieżąco ocenia prawidłowość wymowy dziecka. Jeżeli podczas tych spotkań okaże się, że dziecko potrzebuje dodatkowych ćwiczeń z logopedą, to wcześnie rozpoczęta terapia logopedyczna powinna przynieść poprawę i wyrównać braki lub skorygować wady, zanim dziecko rozpocznie naukę w szkole.
Problemy związane z mową można rozpoznać już dużo wcześniej. Często związane są z wcześniejszymi problemami z jedzeniem. A na pewno, jeśli dziecko miało z jedzeniem problemy w pierwszych kilku-kilkunastu miesiącach życia, nie warto czekać – trzeba konsultować rozwój umiejętności jedzenia i mowy z neurologopedą. U dzieci urodzonych przedwcześnie problemy z jedzeniem i mową mogą być konsekwencją przewlekłych zaburzeń oddychania, traumatycznych procedur leczenia (wielokrotne intubacje, długie karmienie sondą, inne). Niestety mogą również wynikać z nieprecyzyjnych technik karmienia w trakcie pobytu i po wyjściu ze szpitala. Problemy z mową mogą być również związane z problemami wynikającymi z zaburzeń zachowania, zaburzeniami adaptacyjnymi, deficytami w sferze słuchu, czucia i innych zmysłów.
Zaburzenia emocjonalne i różne dysfunkcje społeczne, czyli potrzeba wizyty u psychologa dziecięcego/rodzinnego
Wiele wcześniaków ze względu na swoją wrażliwość i niedojrzałość emocjonalną może mieć kłopoty w szkole, zarówno w odnalezieniu się w grupie rówieśników, jak i w poradzeniu sobie z rosnącymi obowiązkami edukacyjnymi. Dlatego warto zasięgnąć opinii logopedy, psychologa szkolnego, a nawet w porozumieniu z osobą z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej właściwej dla danej szkoły podjąć decyzję o odroczeniu dziecka, aby dać mu więcej czasu na poradzenie sobie z własnymi emocjami. Może się bowiem zdarzyć, że nasz wcześniak miał się urodzić w końcówce roku, np. na początku grudnia, jednak rodzi się wcześniej – we wrześniu – co w momencie rozpoczęcia edukacji przedszkolnej, jak i szkolnej sprawia, że nie dość, że jest wcześniakiem, to jeszcze spośród swoich rówieśników urodzonych o czasie w tym samym roku kalendarzowym jest dzieckiem najmłodszym, bo przecież miał się urodzić w grudniu. Część wcześniaków nie będzie gotowa do podjęcia wyzwań związanych z wymogami edukacyjnymi, więc w szczególnych wypadkach, po zasięgnięciu opinii wymienionych specjalistów, można rozważyć odroczenie rozpoczęcia przez dziecko nauki, aby w ten sposób dać mu rok więcej, co w przypadku dziecka nadwrażliwego i z zaburzeniami koncentracji będzie miało ogromne znaczenie.
Ideałem byłoby, gdyby wcześniak i jego rodzice pozostawali pod opieką psychologa już w szpitalu i po jego opuszczeniu. To są zazwyczaj rzadkie wizyty, ale pozwalają na wczesne rozpoznanie kłopotów dziecka z adaptacją do środowiska. Pozwalają też unikać częstych przypadków nadinterpretacji zachowań i stanu dziecka. U dzieci urodzonych przedwcześnie zwracamy szczególną uwagę na tzw. odroczone konsekwencje dojrzewania w warunkach niefizjologicznych, często traumatycznych dla ich organizmów, a przede wszystkim dla ich emocji, psychiki i relacji z otoczeniem. Niestety zbyt rzadko zwraca się na to uwagę, interpretując wczesne i te późniejsze kłopoty dziecka z zaburzeniami w zakresie kontroli ruchu, integracji zmysłów lub po prostu tłumacząc, że dziecko jest trudne, niegrzeczne. Zdarzają się również poważniejsze pomyłki, prowadzące do poważniejszych następstw, np. interpretowanie zachowań dziecka jako zachowania ze spektrum autyzmu.
Kłopoty w zachowaniu i procesach poznawania świata i relacji z otoczeniem związane są z zaburzeniami adaptacyjnymi i regulacyjnymi. Te pierwsze są łatwe do neutralizacji przez reorganizację i odpowiednią aranżację otoczenia, rytmu dnia i innych warunków życia codziennego. Zaburzenia regulacyjne nie wynikają z uszkodzenia lub dysfunkcji ośrodkowego układu nerwowego. Są to wzorce nietypowego zachowania powiązane ze specyficznymi trudnościami w zakresie przetwarzania i organizacji informacji ruchowych, czuciowych i wszystkich innych zmysłów. Są konsekwencją obronnych, kompensacyjnych reakcji dziecka na długotrwałe działanie stresu, bólu, innych czynników traumatycznych. Mogą niestety dotyczyć każdej sfery życia dziecka: od regulacji napięcia mięśniowego, koordynacji i planowania ruchu, przez stany fizjologiczne (rytm pracy serca, mechanika oddychania), rytm snu, aktywności, gotowości do jedzenia, zdolności poznawcze, po zaburzenia w sferze uwagi, emocji i zachowania.
Nieprecyzyjne rozpoznanie może przynieść poważne konsekwencje dla dziecka i całej rodziny, dlatego niezbędny jest udział profesjonalnej pomocy psychologicznej w ich życiu na przestrzeni wielu lat.
[1] Źródło: https://olinek.com.pl/terapie/terapia-prof-a-tomatisa/ [dostęp na dzień 10.07.2024 r.].