Poza listą badań wykonywanych podczas pobytu wcześniaka w szpitalu, warto zapoznać się z typowymi trudnościami, z jakimi borykają się dzieci przedwcześnie urodzone. Na szczęście nie wszystkie wcześniaki przechodzą przez wszystkie problemy, jest to sprawa bardzo indywidualna. Warto jednak zapoznać się z tymi najczęściej spotykanymi, aby być przygotowywanym na ewentualność ich pojawienia się i aby móc zapytać o to lekarza prowadzącego. Więcej i szerzej typowe problemy zdrowotne wcześniaków zostały opisane w książce, przetłumaczonej i opracowanej przez naszą Fundację, zatytułowanej „Wcześniak. Pierwsze 6 lat życia”. Jest to tłumaczenie amerykańskiego poradnika dla rodziców wcześniaków, w którym bardzo przystępnie i dokładnie opisano problemy i zagadnienia związane ze zdrowiem i rozwojem wcześniaków w różnych okresach ich życia.
Niedojrzałość płucna
- Dojrzałe płuca wytwarzają substancję zwaną surfaktantem, która wyściela powierzchnię pęcherzyków płucnych i jest niezbędna dla ich dobrego funkcjonowania, a w konsekwencji dla funkcji oddechowej. „Niedojrzałe” płuca wcześniaka nie są w stanie wytworzyć surfaktantu. Brak surfaktantu powoduje zapadanie się pęcherzyków płucnych, co skutkuje niewydolnością oddechową wcześniaków już w pierwszych chwilach po urodzeniu. Niektóre z nich wymagają podania przez rurkę intubacyjną do płuc surfaktantu (syntetycznego lub pochodzenia zwierzęcego) i sztucznej wentylacji respiratorem.
Możliwość syntezy surfaktantu pojawia się wcześnie wraz z powstawaniem komórek pęcherzyków płucnych, ale jego ilość jest dostateczna u dzieci urodzonych po 32. tygodniu ciąży.
- Gdy przewidywany jest przedwczesny poród, podanie matce w ciągu 10 dni poprzedzających poród sterydów pozwala przyspieszyć rozwój płuc płodu i w niektórych przypadkach uniknąć okołoporodowych problemów oddechowych.
Niedojrzałość rytmu sercowo-oddechowego
- Noworodki urodzone przed 34.-36. tygodniem robią często przerwy w oddechu (bezdechy), których przyczyną jest niedojrzałość ośrodków nerwowych zarządzających oddechem. Przerwy te mogą pociągać za sobą zmniejszenie ilości tlenu przenoszonego przez czerwone krwinki, co na urządzeniach nadzorujących zostanie pokazane jako spadek saturacji (zmniejszenie wysycenia tlenem hemoglobiny zawartej w czerwonych krwinkach). Zwyczajowe leczenie polega na podaniu dziecku pochodnej kofeiny, która stymuluje ośrodki oddechowe, a czasem na włączeniu wspomagania oddechu przez nos.
- Zwolnienia akcji serca (<100/min) są również częste u wcześniaków ze względu na niedojrzałość systemu kontroli rytmu serca, co sprawia, że jest on szczególnie wrażliwy na wszelkie zaburzenia (brak tlenu, bezdech, refluks).
Przewód tętniczy Botalla
- Jest to naczynie zapewniające połączenie pomiędzy aortą a pniem płucnym, istniejące w czasie życia płodowego i w normalnych warunkach zamykające się spontanicznie i ostatecznie w dniach następujących po narodzinach. Zdarza się u wcześniaków, że opóźnia się zamknięcie tego naczynia i jest to przyczyną zaburzeń krążeniowo-oddechowych (szczególnie u wcześniaków urodzonych poniżej 32. tygodnia). W takim przypadku może być konieczne zamknięcie przewodu tętniczego.
- Najpierw zawsze wypróbowuje się leczenie farmakologiczne drogą dożylną, a dopiero w przypadku niepowodzenia przystępuje się do operacji.
Niedojrzałość układu trawiennego
- Różne składowe funkcji trawiennej (motoryka, trawienie, wchłanianie) są tym bardziej niedojrzałe, im wcześniej dziecko się urodziło. Niedojrzałość ta, połączona ze szczególnymi potrzebami żywieniowymi, leży u podstaw specyficznych sposobów żywienia.
Wybór mleka zależy od wieku ciążowego, wieku po narodzinach, życzenia matki odnośnie do karmienia piersią, ewentualnej dodatkowej patologii. Może to być mleko matki, mleko z Banku Mleka, specjalny preparat dla wcześniaków lub rzadziej mleko dietetyczne (bez laktozy, bez białek mleka krowiego). Czasem konieczne jest wzbogacanie mleka matki i mleka z Banku Mleka.
- Przed 34.-36. tygodniem wcześniak musi być karmiony za pomocą sondy ze względu na niedojrzałość koordynacji ssania, przełykania i oddechu. Sonda ta, wprowadzana przez usta, kończy się w żołądku.
Często obserwuje się u wcześniaka cofnięcia pokarmu będące skutkiem refluksu żołądkowo-przełykowego. Na refluks ten składa się wiele elementów: niedojrzałość dolnego zwieracza przełyku (zwieracz ten jest rodzajem szczelnych drzwi zapobiegających powrotowi treści żołądkowej do przełyku), zmniejszone możliwości żołądka, który łatwo się przepełnia, przemieszczenie w dół przepony w przypadku trudności oddechowych. Rozwój przebiega, wraz z dojrzewaniem, ku spontanicznemu zanikowi refluksu, co trwa od kilku tygodni do kilku miesięcy. W międzyczasie często konieczne jest leczenie farmakologiczne, by uniknąć ewentualnych niepożądanych konsekwencji.
Niedojrzałość wątroby
- Prawie wszystkie wcześniaki mają żółtaczkę, która zaczyna się około 2.-3. dnia życia i trwa kilka dni, a czasami kilka tygodni. Żółtaczka ta spowodowana jest niedojrzałością jednej z licznych funkcji wątroby: metabolizmu i eliminacji bilirubiny (cząsteczki tworzącej się przy normalnym rozpadzie czerwonych krwinek). Nadmiar bilirubiny we krwi odpowiada za żółte zabarwienie skóry.
- Fototerapia jest leczeniem stosowanym w celu eliminacji bilirubiny w oczekiwaniu na spontaniczne dojrzewanie funkcji wątroby.
Niedojrzałość nerek
- Nerki spełniają liczne funkcje, które rozwijać się będą stopniowo po przedwczesnym urodzeniu. Konsekwencje dla dziecka są takie, że należy regularnie kontrolować objętość i zawartość jego moczu (jonogram), aby określić zapotrzebowanie na sole mineralne (sód, potas) oraz objętość kroplówek lub pokarmu, którego potrzebuje. Konieczna jest także kontrola elektrolitów we krwi.
- U bardziej niedojrzałych wcześniaków konieczne będzie zastosowanie erytropoetyny, hormonu produkowanego przez nerkę, niezbędnego do produkcji czerwonych krwinek.
Niedojrzałość ośrodkowego systemu nerwowego
Wymaga ona, szczególnie u dzieci urodzonych poniżej 32. tygodnia ciąży, regularnego nadzoru poprzez wykonanie USG mózgu i elektroencefalogramów (EEG) w pierwszym miesiącu życia.
Stosuje się również nadzór nad rozwojem naczyń siatkówki oka przez systematyczne badanie dna oka.
Ważne informacje dla rodziców:
- Obecność rodziców przy dziecku jest sprawą nadrzędną, nawet jeśli ważne jest również zarezerwowanie czasu dla siebie. Tulenie, dotykanie, mówienie do dziecka, a przede wszystkim uczestniczenie w opiece to momenty stanowiące podstawę jego rozwoju i więzi, którą z nim budujecie.
- Kiedy stan zdrowia dziecka na to pozwala, ekipa medyczna może Wam zaproponować kangurowanie skóra do skóry. Nie wahajcie się, to wielkie chwile dla Was i dla Waszego dziecka.
- Rozwój Waszego dziecka jest ciągły, jednak przebiega nierówno. Postępy przychodzą zamiennie z okresami „mniej dobrze” i może to być trudne przeżycie. Powiedzcie sobie, że każde dziecko rozwija się w swoim rytmie i nie porównujcie go. Bądźcie rodzicami i ufajcie swojemu dziecku.
- Czasem rodzicowi trudno jest znaleźć swoje miejsce w tym zmedykalizowanym otoczeniu. Nie wahajcie się o tym mówić ekipie medycznej, psychologowi szpitalnemu lub zadzwonić/napisać do Fundacji.
Artykuł pochodzi z „Niezbędnika rodzica wcześniaka”. Poradnik wydajemy dzięki Wam! Jeśli chcecie odwdzięczyć się za dostarczoną wiedzę – zapraszamy do złożenia drobnej darowizny na cele nowego wydania „Niezbędnika…”
Podaruj pomoc rodzicom wcześniaków
1 na 10 dzieci rodzi się za wcześnie.
Rodzicom tych dzieci potrzebna jest wiedza i wsparcie w opiece nad wcześniakiem.
Pomóż nam wydać „Niezbędnik rodzica wcześniaka“, który przekażemy szpitalom, poradniom i rodzicom w całej Polsce.
