Strefa mamy wcześniaka: Sprawność po porodzie. Jak o siebie zadbać?

STREFA MAMY – POWRÓT DO SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ PO CIĄŻY

Drogie Mamy,
w tej części zajmiemy się tematami szczególnie bliskimi każdej kobiecie. Wiadomo, że ciąża, poród i połóg to wyjątkowe okresy w życiu każdej kobiety. Po długim czasie oczekiwania, kiedy nasze ciało zmieniło się, aby jak najlepiej przystosować się do potrzeb dziecka, po porodzie, który w przypadku mam wcześniaków może pojawić się zaskakująco wcześnie, kiedy ani mama, ani dziecko nie są gotowi na rozwiązanie, a także po połogu, który dotyczy wszystkich rodzących kobiet – każda z nas marzy o tym, aby odzyskać swoje ciało, by móc w pełni sił cieszyć się macierzyństwem. Ten rozdział został napisany specjalnie z myślą o kobietach. Mamy nadzieję, że okaże się pomocny.

Sprawność po porodzie. Jak o siebie zadbać?

Patrycja Glińska – położna w trakcie studiów magisterskich i specjalizacji ginekologiczno-położniczej, edukator ds. laktacji, specjalista rehabilitacji okołoporodowej, instruktor fitness, trener kobiet w ciąży i po porodzie, autorka programu treningowego dla kobiet w ciąży i po porodzie „Trenuj z położną”, www.trenujzpolozna.pl.

Połóg to czas na regenerację. Co powinnaś o nim wiedzieć?

Nazywam się Patrycja Glińska. Na co dzień pracuję między innymi na oddziale położniczym, gdzie mam styczność z kobietami po porodzie, w tym również ze sporą grupą, jaką są mamy wcześniaków. Doskonale zdaję sobie sprawę z problemów i trudności, jakie się pojawiają po urodzeniu takiego maluszka. Takie pacjentki zawsze mają mnóstwo pytań i zmartwień, a już sam fakt połogu, czyli 6-8-tygodniowego czasu, w który wkracza kobieta po ukończeniu ciąży, jest wystarczającym obciążeniem. W swojej pracy często słyszę od pacjentek, że poród to nic w porównaniu z połogiem – mam nadzieję, że ten tekst wyjaśni, dlaczego tak dużo dzieje się w Twoim organizmie i Twoje dalsze samopoczucie będzie zależało właśnie od prawidłowego przebiegu tego okresu.

Okres połogu

To czas od momentu narodzin dziecka do momentu wyrównania wielu układów w organizmie kobiety – nie tylko w narządzie rodnym. To czas, w którym cofają się wszelkie zmiany spowodowane ciążą i porodem. To również czas adaptacji do nowej roli mamy. Ile musi upłynąć, aby osiągnąć równowagę psychofizyczną? Każda kobieta jest inna, więc ten okres u każdej będzie wyglądał inaczej i też będzie miał odmienny czas trwania.

Czas połogu to umowne 6-8 tygodni po porodzie. Dzieli się na czas: bezpośredni (pierwsze 24 godziny po porodzie), wczesny (pierwszy tydzień po porodzie), późny (trwający do 6-8 tygodni).

 

Co się dzieje w organizmie kobiety po narodzinach dziecka?

• • • Obkurczanie się macicy, czyli stopniowy powrót do stanu sprzed ciąży – mięsień macicy przed ciążą waży mniej więcej 50 g, a przed porodem osiąga wagę około 1,5 kg (podczas karmienia dziecka piersią bądź odciągania pokarmu skurcze będą odczuwalne znacznie bardziej – to normalne i związane jest z wyrzutem oksytocyny);
    • Odchody połogowe – rozpoczynają się krwawieniem trwającym pierwsze kilka dni, nierzadko ze skrzepami, a następnie wydzielina zmienia kolor na różowawą, brunatną, śluzową, aż zanika całkowicie (około 4-6 tygodni);
    • Zmiany hormonalne; obniżenie nastroju; baby blues (depresja dnia trzeciego);
    • Cykl miesiączkowy – powraca w niejednakowym czasie, u części kobiet powraca pod koniec karmienia (tzw. laktacyjny brak miesiączki), a u części 6-8 tygodni po porodzie;
    • Zmiany w układzie krążenia – zmniejsza się ilość krwi krążącej oraz następują zmiany w rozkładzie krwinek w związku z utratą krwi po porodzie i gojeniem się ran poporodowych (zwiększone ryzyko zakrzepicy);
    • Zmiany w układzie moczowym – następuje eliminacja nadmiaru płynu zgromadzonego w czasie ciąży w tkankach i narządach (normalną rzeczą jest więc częstsze oddawanie moczu, zwiększone pocenie się oraz obrzęki kostek, które zdarzają się u większości kobiet po porodzie);
    • Zmiany w układzie pokarmowym – w związku ze zmniejszeniem ciśnienia śródbrzusznego po porodzie zwalnia perystaltyka jelit (zwiększone ryzyko zaparć);
    • Rozpoczęcie laktacji – pierwsze mleko, czyli siara, pojawia się już w okolicach 20. tygodnia ciąży, a dziecko należy przystawić do piersi możliwie jak najszybciej (do 2 godzin po porodzie). Jeśli nie jest to możliwe, należy rozpocząć odciąganie pokarmu. Siara ma cenny skład i dobroczynny wpływ na stan zdrowia dziecka. W przypadku urodzenia wcześniaka i w związku ze stresującą dla mamy sytuacją, pokarm może pojawić się później, nawet kilka dni po porodzie. Dlatego ważne jest, aby mimo wszystko zachować spokój, cierpliwość i stymulować brodawki piersiowe do produkcji mleka.

Na co zwrócić uwagę w połogu?

1. Wczesne uruchamianie ze względu na ryzyko zakrzepicy;
2. Zwiększona higiena osobista;
3. Unikanie kąpieli w wannie, częste zmienianie wkładki (znacznie częściej niż podczas miesiączki), podmywanie się po każdej zmianie wkładki i pobycie w toalecie (najlepsza będzie zwykła woda z mydłem bez dodatków);
4.  Niepodnoszenie ciężkich przedmiotów (do 5 kg);
5.  Picie dużej ilości wody, spożywanie błonnika ze względu na zaparcia;
6. Noszenie przewiewnej bielizny, a jeśli jest nacięcie krocza, to dobrze jest „wietrzyć” krocze, natomiast w przypadku cięcia cesarskiego, należy zadbać, aby bielizna nie „wchodziła” w ranę;
7. Noszenie odpowiednio dobranego biustonosza, tak aby nie zawierał żadnych usztywnień (ze względu na ryzyko powstawania zastojów);
8. Pierwsza kontrola u ginekologa po 4-6 tygodniach od porodu, współżycie po upływie 6 tygodni;
9. Ćwiczenia (oddechowe, mięśni dna miednicy, usprawniające).

Niepokojące zmiany podczas połogu:

• Gorączka powyżej 38 stopni, dreszcze;
• Zatrzymanie bądź nieprzyjemny zapach odchodów połogowych;
• Zaczerwienienie i ropna wydzielina z rany po cięciu cesarskim lub po nacięciu krocza;
• Bolesny, twardy guzek w piersi i zaczerwienienie piersi z towarzyszącą gorączką;
• Obfite krwawienie z dróg rodnych;
• Ból, obrzęk i zaczerwienienie w okolicy kończyn dolnych.

W każdej z tych sytuacji skontaktuj się z lekarzem lub położną!

 

Ruch w czasie połogu

Ważną rzeczą w okresie połogu są ćwiczenia. Ćwiczenia kojarzą się zazwyczaj z wysiłkiem i następującym zmęczeniem, ale nie o takie ćwiczenia chodzi. Urodzenie dziecka powoduje nie tylko wkroczenie w nową rolę życiową, jaką jest bycie mamą, ale również to, że ciało kobiety, jak już wiesz, wkracza w równie ważny i pełen zmian okres, jakim jest połóg.

Początkowe ćwiczenia należy wykonywać już od pierwszych dni po porodzie, zarówno drogami natury, jak i cięciem cesarskim. Na początku są to ćwiczenia uruchamiające, usprawniające, oddechowe, a następnie wzmacniające mięśnie dna miednicy.

Ważne jest, aby jak najszybciej rozpocząć uruchamianie. W przypadku porodu drogami natury, o ile nie był powikłany, sprawa jest prostsza i uruchamianie odbywa się szybciej. Natomiast jeśli chodzi o cięcie cesarskie, powinno się je rozpocząć już około 6-8 godzin po operacji. Na początku są to proste ruchy rąk i nóg, np. krążenia, czyli tzw. ćwiczenia przeciwzakrzepowe.

Następnie wstawanie – powinno odbywać się przez bok, dzięki czemu chronione jest dno miednicy oraz rana po cięciu cesarskim. Wstawanie najlepiej aby odbywało się w asyście położnej. Jeśli poród odbył się z nacięciem krocza, to warto podczas wstawania omijać siadanie, dzięki czemu zmniejszy to dolegliwości bólowe.

Ćwiczenia oddechowe w połogu

Ćwiczenia oddechowe są potrzebne, aby przywrócić właściwy tor oddychania i można je wykonywać, leżąc. Znajdź swoje żebra z dwóch stron i połóż na nich dłonie. Weź spokojny wdech nosem, tak aby poczuć delikatny ruch żeber na wewnętrzną stronę dłoni i na boki, a następnie wydech ustami i rozluźnij się. W kolejnych dobach wraz z oddechem włącz ćwiczenia mięśni dna miednicy. Jest to ważne dlatego, że mięśnie dna miednicy zapewniają nam ochronę pęcherza moczowego i narządów rodnych w trakcie wzrostu ciśnienia śródbrzusznego. Zapobiegają wysiłkowemu nietrzymaniu moczu oraz obniżeniu ścian pochwy i wypadniu macicy. Pamiętaj, że po każdym napięciu musi nastąpić rozluźnienie. Po porodzie oprócz prawidłowego wstawania, pamiętaj, aby zachowywać prawidłową postawę przy codziennych czynnościach, karmieniu czy podnoszeniu dziecka. Unikaj parcia w toalecie. Błędem też jest zaciskanie mięśni dna miednicy podczas mikcji (oddawania moczu).

Rehabilitacja po porodzie

Jeśli masz możliwość, to jeszcze w połogu skonsultuj się z fizjoterapeutą uroginekologicznym lub osobą zajmującą się rehabilitacją w okresie okołoporodowym (niektóre położne również się tym zajmują). Każda kobieta bezpośrednio po porodzie, a zwłaszcza zanim wróci do intensywniejszych ćwiczeń, poza wizytą u lekarza ginekologa, powinna odbyć taką wizytę. Specjalista oceni m.in. rozejście mięśnia prostego brzucha, bliznę czy inne dolegliwości np. nietrzymanie moczu czy stan mięśni dna miednicy.

Polskie Towarzystwo Ginekologiczne podaje, że młoda mama do pełnych treningów powinna wrócić 6-8 tygodni po porodzie drogami natury i 10-12 tygodni po cięciu cesarskim, a najlepiej po uzyskaniu zgody lekarza ginekologa bądź położnej. Na pewno nie należy się śpieszyć i od razu wracać do intensywnych ćwiczeń, tylko zacząć od lżejszych form typu zajęcia dedykowane kobietom po porodzie czy pilates. Poza tym już sam fakt opieki nad dzieckiem czy chociażby spacery z wózkiem to też jest ruch. Niektóre mamy wybierają ćwiczenia w domu – ważne jest, aby wiedziały, jakie ćwiczenia mogą wykonywać i czy wykonują je poprawnie, dlatego warto też skorzystać z pomocy osoby zajmującej się profesjonalnie treningami mam. Powrót do formy po porodzie to kwestia indywidualna i zależy od wielu osobniczych czynników. Jedne mamy wracają do siebie szybciej, inne wolniej, ale najważniejsze jest to, żeby dać sobie czas – czas na adaptację do nowej roli, czas na „cofnięcie się” zmian poporodowych, czas, aby bezpiecznie i z głową wrócić do dobrego samopoczucia i ulubionych treningów. Pamiętaj, że zdrowa i szczęśliwa mama to zdrowe i szczęśliwe dziecko.

Strefa mamy wcześniaka: Ciało – struktura niesamowita!

Inne artykuły dotyczące powrotu mamy do formy przeczytasz w „Niezbędniku rodzica wcześniaka”: https://wczesniak.pl/niezbednik-rodzica-wczesniaka-online/