dr n. biol. Aleksandra Wesołowska, Prezes Fundacji Bank Mleka Kobiecego, Pracownia Badań nad Mlekiem Kobiecym i Laktacją przy Regionalnym Banku Mleka w Szpitalu Św. Rodziny w Warszawie, Kliniki Neonatologii, WNOZ.
Drodzy Rodzice,
poród przedwczesny wiąże się z wieloma trudnymi decyzjami, jakie musicie podjąć jako Rodzice swojego dziecka. Jedna z takich decyzji dotyczy żywienia Waszego maleństwa. Właściwe karmienie wcześniaka, szczególnie z niską wagą urodzeniową, jest przedmiotem troski opiekujących się Waszym dzieckiem lekarzy, ale od decyzji Rodziców, szczególnie zaangażowania Mamy, zależy, czy dziecko będzie karmione naturalnie.
Droga Mamo, niezależnie od tego, jak planowałaś karmić swoje dziecko – teraz, po porodzie przedwczesnym, musisz rozważyć tę kwestię jeszcze raz.
Drogi Tato, masz wpływ na powodzenie karmienia piersią Waszego dziecka – powinieneś wesprzeć Mamę w decyzji o naturalnym karmieniu i otoczyć ją troską, aby proces inicjacji laktacji przebiegał w możliwe optymalnych warunkach. Staraj się w miarę możliwości uczestniczyć w sesjach ściągania pokarmu i bądź z Mamą dziecka w szpitalu w czasie karmienia dziecka. Zajmij się stroną organizacyjną dostarczenia ściągniętego pokarmu po wyjściu Mamy ze Szpitala, aby miała czas na wypoczynek.
Karmienie piersią wcześniaka jest możliwe i zależy od Waszej decyzji i determinacji!
Wybór typu pożywienia:
Mleko kobiece jest najodpowiedniejszym typem pożywienia dla ludzkiego noworodka niezależnie od momentu rozwiązania ciąży. Dla wcześniaków mleko mamy to więcej niż pokarm! Mleko kobiece zawiera wiele bioaktywnych składników, które wspierają wzrost, rozwój i terapię najmniejszych pacjentów. Kilka mililitrów mleka, które wystarczą na pierwszy posiłek Twojego dziecka, zawiera tysiące przeciwciał oraz innych aktywnych białek oraz cukrów i lipidów, które są składnikami pokarmowymi, a także przyspieszają rozwój maleństwa. Mleko, które pojawia się jako pierwsze, tzw. siara, jest szczególnie cenne i powinno być podane dziecku jako pierwszy posiłek.
Wyniki badań wskazują, że wcześniaki żywione mlekiem mamy są mniej narażone na infekcje oraz martwicze zapalenie jelit w okresie okołoporodowym oraz że wykazują wyższe parametry rozwoju funkcji poznawczych w wieku późniejszym w stosunku do dzieci żywionych sztuczną mieszanką.
Jeżeli nie możesz karmić wprost z piersi – pamiętaj, że odpowiednio ściągnięte i przechowywane mleko nadal pozostaje wartościowym pokarmem dla Twojego dziecka.
Co robić, gdy pokarmu jest za mało?
Inicjacja laktacji laktatorem nie od razu i nie zawsze przynosi oczekiwane rezultaty. Nie spodziewaj się, że kilka dni po porodzie przedwczesnym będziesz w stanie odciągnąć pełne butelki mleka. Odciąganie pokarmu laktatorem zawsze jest mniej efektywne niż przystawianie dziecka do piersi. Początkowo odciągane ilości pokarmu będą naprawdę niewielkie – kilka lub co najwyżej kilkanaście mililitrów. Dla utrzymania i rozwoju laktacji ważne jest jednak, aby ilość mleka sukcesywnie rosła. Odciąganie powinno się rozpocząć tak szybko, jak to jest możliwe, nawet w pierwszej godzinie po porodzie, a najpóźniej w ciągu doby od urodzenia dziecka. Stymulacja piersi laktatorem musi odbywać się w rytmie całodobowym, gdyż odwzorowuje to naturalny rytm karmienia dziecka – pokarm powinien być odciągany z obu piersi nie mniej niż 6 razy na dobę (noworodek urodzony o czasie je 8-12 razy na dobę), również w nocy. Badania potwierdzają, że Mamy wcześniaków, które odciągają minimum 45 razy na tydzień, są zdolne do wykarmienia swoich dzieci naturalnie. Optymalnie byłoby aby, niezależnie od aktualnych potrzeb dziecka, ilość odciąganego pokarmu odpowiadała dziennemu spożyciu noworodka urodzonego o czasie, czyli ok. 750 ml na dobę w 10. dniu laktacji. Jako wskaźnik efektywnej laktacji uznaje się dzienną objętość mleka produkowaną w 6.-7. dniu po porodzie. Badania wykazały, że matki wcześniaków, które odciągają w tym okresie nie mniej niż 500 ml dziennie, są w stanie wykarmić swoje dzieci w 6. tygodniu po porodzie wyłącznie własnym pokarmem. Jeżeli pomimo stymulacji laktatorem objętość pokarmu w 10. dobie jest mniejsza niż 350 ml na dzień, poszukaj przyczyn niepowodzenia, aby im jak najszybciej zaradzić.
Co można zrobić, aby zwiększyć ilość odciąganego pokarmu:
- Stworzyć przyjazną, wspierającą atmosferę w otoczeniu, a więc zarówno w szpitalu, w którym przebywa Matka, ale także w kręgu rodziny i znajomych, którzy mają z karmiącą mamą kontakt;
- Używać tylko automatycznego, profesjonalnego laktatora, czyli takiego, który:
- ma możliwość regulowania siły ssania odpowiednio do progu bólowego i potrzeb danej kobiety,
- umożliwia dopasowanie lejka końcówki laktatora do anatomicznych cech budowy piersi matki (wielkość brodawki),
- odwzorowuje naturalny rytm ssania dziecka (faza stymulacji produkcji pokarmu i faza aktywnego wypływu mleka),
- jest kompatybilny z pojemnikami z podziałką na pokarm różniej objętości – od bardzo niewielkich pojemników na siarę do większych, aby można było monitorować rosnące objętości odciąganego pokarmu;
- Włączyć do standardowej diety Mamy karmiącej uwzględniającej właściwą objętość płynów i składników odżywczych suplementację środkiem Femaltiker, który jest jedynym naturalnym produktem pochodzenia roślinnego efektywnie stymulującym laktację u matek wcześniaków. Jego prolaktogenne działanie i bezpieczeństwo zostało potwierdzone w badaniach klinicznych o najwyższym stopniu wiarygodności
(randomizowane, wieloośrodkowe badanie kliniczne z użyciem placebo). Badanie, które przeprowadzono w Polsce, udowodniło, że pacjentki spożywające Femaltiker w dawce dwie saszetki dziennie odciągały ponad 500 ml dziennie już w 7. dobie po porodzie, gdy tymczasem kobiety, które otrzymały placebo, nie osiągnęły tego kluczowego progu 11. dnia badania.
W sytuacji braku lub niedostatku Twojego pokarmu pierwszym wyborem powinno być uzupełnienie diety dziecka mlekiem innej mamy pochodzącym z Banku Mleka. Niestety w Polsce istnieje tylko kilka takich placówek w dużych miastach, ale współpracują one z innymi szpitalami, dlatego warto sprawdzić, w jakiej odległości znajduje się najbliższy Bank Mleka.
Laktatory w naszej wypożyczalni
Suplementacja mleka kobiecego:
Najbardziej wartościowa frakcja mleka kobiecego dla Waszego dziecka to ta uzyskana po 2-3 minutach wypływu pokarmu z gruczołu sutkowego, tzw. hind milk, gdyż jest najbardziej kaloryczna. Aby zwiększyć kaloryczność mleka, należy dokładnie opróżniać piersi podczas odciągania oraz można zbierać osobno frakcje mleka odciągane podczas pierwszych kilku minut każdej sesji.
W zależności od potrzeb żywieniowych dziecka lekarz może podjąć decyzję o uzupełnieniu mleka matki tzw. wzmacniaczem pokarmu kobiecego, który jest mieszanką hydrolizatów białek krowich, cukrów i mikro- oraz makroelementów. Wzmacniacz jest mieszany z odciągniętym pokarmem matki i nie wpływa na wartość mleka matki. Decyzja o włączeniu wzmacniacza pokarmu kobiecego do diety dziecka powinna być poprzedzona badaniem składu Twojego mleka, gdyż nie jest powiedziane, że dodatek ten jest konieczny.
Ze względu na zwiększone potrzeby wcześniaków korzystna jest dodatkowa podaż 4 składników o znaczeniu pozaodżywczym:
DHA – wspomaga prawidłowy rozwój dziecka, w szczególności mózgu i wzroku. Odpowiednia ilość DHA w pokarmie matki zależy od diety. W Polsce spożycie DHA jest bardzo niskie, dlatego matkom karmiącym zaleca się suplementację DHA.
Witaminy D i K – witamina D wspomaga prawidłowy wzrost i rozwój kości, zapobiegając krzywicy; witamina K sprzyja procesom krzepnięcia krwi. Witaminy te w niewielkim stopniu przenikają do pokarmu matki, dlatego należy dodatkowo podawać je dziecku.
Żelazo – wszystkie niemowlęta urodzone przedwcześnie powinny dodatkowo przyjmować żelazo, gdyż nie posiadają zapasów tego składnika z okresu życia płodowego.
Wybór sposobu żywienia:
Wiele wcześniaków po urodzeniu nie jest gotowych, aby otrzymać pożywienie naturalną drogą, czyli dojelitowo (enteralnie). Wtedy lekarze decydują się na żywienie pozajelitowe tzw. (parenteralne), czyli dostarczanie wszystkich niezbędnych składników odżywczych – białka, energii, elektrolitów, witamin, pierwiastków śladowych i wody drogą dożylną.
Zanim będziesz mogła podać ściągnięte mleko do ust dziecka, może minąć wiele tygodni, kolejne miesiące mogą minąć, zanim przystawisz je do piersi, ale ważne jest, aby Twój wcześniak jako pierwszy dojelitowy posiłek otrzymał siarę, czyli mleko z początkowej fazy laktacji.
Twoje mleko może zostać podane przez zgłębnik dożołądkowy zakładany przez usta lub nos. Mleko może być podawane porcjami pod wpływem siły ciężkości lub przez wlew ciągły. Po osiągnięciu przez dziecko dojrzałości, która gwarantuje koordynację ssania-oddychania-połykania należy stosować techniki podawania pokarmu niezaburzające rytmu ssania z piersi, czyli podaż pokarmu z kubeczka, po palcu, ewentualnie łyżeczką, w ostateczności butelką.
Niezależnie od sposobu podania Twojego mleka dziecku masz prawo uczestniczyć w akcie karmienia. Bądź dumna z tego, że jesteś w stanie wykarmić swoje dziecko!
Jeżeli istnieje taka możliwość, sama nakarm dziecko lub kanguruj podczas karmienia – kontakt fizyczny ułatwia dziecku trawienie i przyswajanie pokarmu oraz działała mobilizująco na hormony regulujące laktację.
Plan żywienia wcześniaka:
Decyzję o naturalnym żywieniu dziecka powinnaś podjąć tak szybko, jak to tylko możliwe, aby w ciągu kilku pierwszych dni po porodzie, otoczona opieką i wsparciem najbliższych, móc dostarczyć choćby niewielkie ilości mleka w celu żywienia troficznego, inaczej MEF (ang. minima ente ring feeding), czyli wprowadzaniu minimalnych objętości pokarmu w trakcie żywienia pozajelitowego w celu odżywienia komórek błony śluzowej przewodu pokarmowego oraz pobudzenia jego dojrzewania czynnościowego oraz strukturalnego.
MEF stanowi wstęp do pełnego żywienia drogą przewodu pokarmowego. Z czasem ilość podawanego pokarmu dojelitowo będzie coraz większa, aby w końcu zrezygnować z uciążliwych kroplówek, które zastąpi Twoje mleko. Niezależnie od tego, kiedy Twoje dziecko będzie gotowe do nauki efektywnego ssania z piersi, korzystaj z każdej okazji kangurowania oraz przystawienia dziecka do piersi w celach nieodżywczych – ważne aby maluch miał z Tobą kontakt fizyczny, poznał anatomię piersi i poćwiczył ssanie.
Poród przedwczesny nie musi wiązać się z rezygnacją z karmienia piersią – możesz karmić swoje maleństwo długo i efektywnie, wpierając jego wzrost i rozwój.
Ulotka laktotechnologiczna Medela