Retinopatia wcześniaków jest poważnym schorzeniem mogącym prowadzić do utraty widzenia. Nowoczesna metoda leczenia – laserowa fotokoagulacja – jest wysoce skuteczna pod warunkiem przeprowadzenia w odpowiednim czasie. Dlatego tak ważne są obowiązkowe badania okulistyczne, które powinny być przeprowadzane u dzieci przedwcześnie urodzonych.

Badania przesiewowe w kierunku retinopatii wcześniaków zaczęły być wprowadzane w wielu krajach pod koniec lat 80. XX wieku, gdy zostały przedstawione amerykańskie wieloośrodkowe badania CRYO-ROP Study, potwierdzające skuteczność krioterapii w leczeniu fazy czynnej retinopatii wcześniaków. Badania te wykazały konieczność wprowadzenia u wcześniaków okulistycznych badań przesiewowych, mających na celu wykrycie „choroby progowej” (stadium retinopatii wymagające leczenia).

Okulistyczne badanie wcześniaków jest bardzo trudne i wymaga dużego doświadczenia ze strony okulisty. Trudności te są związane z brakiem współpracy ze strony pacjentów, często z ich ciężkim stanem ogólnym, koniecznością oceny dalekiego obwodu oka oraz warunkami anatomicznymi (małe oko i aparat ochronny oka) spotykanymi u wcześniaków. Dodatkowym utrudnieniem są również warunki badania, związane z pobytem dzieci na oddziałach intensywnej opieki – konieczność badania w inkubatorach, zaintubowani pacjenci itp.

Badanie okulistyczne wcześniaków przeprowadza się po wcześniejszym rozszerzeniu źrenic. Badanie ma na celu ocenę przedniego odcinka oka, a następnie dna oka. Szczególna uwaga zwracana jest na obwód siatkówki, przy czym niezwykle ważna jest ocena obszaru obejmującego granicę strefy unaczynionej i nieunaczynionej, w obrębie której pojawiają się objawy retinopatii. Po rozszerzeniu źrenic i miejscowym znieczuleniu spojówki konieczne jest założenie rozwórki powiekowej i zastosowanie wgłobienia twardówki przy pomocy wgłabiacza. Zastosowanie wgłabiacza i rozwórki powiekowej indukuje dodatkowy stres w czasie badania, jest jednak niezbędne do prawidłowej oceny dna oka wcześniaka. Oftalmoskopia pośrednia, wykonywana przez doświadczonego okulistę, jest uważana za standardową metodę diagnostyki retinopatii. Dodatkowym badaniem, ułatwiającym ocenę stanu zaawansowania retinopatii wcześniaków, jest ultrasonografia gałki ocznej. Ultrasonografia jest stosowana do oceny zaawansowanych stadiów 4 i 5 retinopatii, szczególnie w przypadkach utrudnionego wglądu w dno oka. Ultasonografia nie nadaje się jednak do diagnostyki wczesnych zmian, które muszą być oceniane za pomocą oftalmoskopii pośredniej.

Podstawowe pytanie zadawane przez neonatologów i okulistów związane z badaniami przesiewowymi w kierunku retinopatii wcześniaków brzmi: które dzieci badać i w jakim czasie? Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) w programie „Wzrok 2020” zaleca badania przesiewowe wszystkich wcześniaków urodzonych przed 32. tygodniem ciąży lub z masą urodzeniową mniejszą niż 1250 gramów. Z kolei według zaleceń Amerykańskiej Akademii Okulistycznej oraz Amerykańskiej Akademii Pediatrycznej badania okulistyczne powinny być przeprowadzone u wszystkich wcześniaków z wagą urodzeniową poniżej 1500 gramów lub wiekiem ciążowym równym lub mniejszym niż 28. tydzień oraz u niektórych wyselekcjonowanych dzieci z wagą urodzeniową pomiędzy 1500 a 2000 gramów, których stan kliniczny nie był stabilny, a badania neonatologiczne wskazują na wysoki stopień ryzyka. W wielu rozwiniętych krajach coraz częściej zaleca się przeprowadzanie badań okulistycznych tylko u wcześniaków z urodzeniową masą ciała mniejszą niż 1250 gramów.

W Polsce w dniu 25 lipca 1991 roku Minister Zdrowia i Opieki Społecznej wydał zarządzenie dotyczące badań dna oka u wcześniaków. Zarządzenie to było następnie ujęte w Wytycznych Krajowego Zespołu Specjalistycznego w Dziedzinie Pediatrii i Medycyny Szkolnej z dnia 15 grudnia 1992 roku w sprawie powszechnych, profilaktycznych badań medycznych noworodków, niemowląt i dzieci w wieku 2 lat. Zgodnie z tymi wytycznymi każdy noworodek urodzony przed 36. tygodniem życia oraz z wewnątrzmacicznym zahamowaniem wzrostu powinien być zbadany przez lekarza okulistę w 4., 8., i 12. tygodniu życia. Przepisy te są powszechnie stosowane od wielu lat. Przemiany ekonomiczne dokonujące się w ostatnich latach w polskiej służbie zdrowia wymuszają ograniczanie niepotrzebnych badań. Ciągły rozwój neonatologii daje nadzieję na ograniczenie występowania retinopatii do najbardziej niedojrzałych wcześniaków i zawężanie grupy pacjentów wymagających przesiewowych badań okulistycznych. Przeprowadzone w ostatnim czasie w Klinice Okulistyki Centrum Zdrowia Dziecka badania wskazują na możliwość zawężenia koniecznych badań w Polsce do grupy wcześniaków z urodzeniową masą ciała mniejszą niż 2000 gramów.

Dr n. med. Wojciech Hautz

Gabinet prywatny ul. Mokotowska 23/1 W-wa
Rejestracja pacjentów codziennie w godz. 14.00-18.00
Tel. 0 504 262 041

Salon optyczny WidziMisie

ul. Marszałkowska 28
00-576 Warszawa

tel. 022 626 07 55
fax. 022 626 07 57

e-mail: salon@widzimisie.pl

Adres strony internetowej: http://www.widzimisie.pl