W dniu 4 września 2012 r. odbyła się w Parlamencie Europejskim sesja zatytulowana ?500 tys. przedwczesnych porodów rocznie w Europie. Jakie niesie to zagrożenia i jakie są główne elementy skutecznej strategii w odniesieniu do tego wyzwania?? zorganizowana przez Grupę roboczą ds. jakości dzieciństwa w Parlamencie Europejskim.
10% wszystkich porodów w Europie, tj. 500 tys. rocznie, to porody przedwczesne
Każda rodzina ma nadzieję, że zarówno matka, jak i dziecko będą zdrowe. Jednak pomimo znacznego postępu, jaki poczyniono w ciągu ostatnich dekad w zakresie zdrowia w ciąży oraz rezultatów ciąży, ciąża i poród nadal są objęte licznymi zagrożeniami. Ryzyko śmierci dziecka jest najwyższe w pierwszym miesiącu życia, dlatego też właśnie w tym okresie bezpieczny poród oraz skuteczna opieka nad noworodkiem mają kluczowe znaczenie dla jego przeżycia.
W UE rodzi się około 5 mln dzieci rocznie. 500 tys. spośród nich, czyli 10%, to wcześniaki (urodzone przed 37. tygodniem ciąży) lub dzieci, u których po porodzie występują komplikacje sprawiające, że wymagają one intensywnej terapii. Wcześniaki stanowią w Europie największą grupę dziecięcych pacjentów, a przedwczesny poród to jedna z głównych przyczyn śmiertelności i zachorowalności niemowląt w UE.
Według danych pochodzących z krajowych rejestrów oraz z Europejskiego Raportu na temat Opieki Okołoporodowej z 2008 r. występowanie przedwczesnych porodów w UE utrzymuje się na poziomie od 5,5% (w Irlandii) do 11,4% (w Austrii), a niespójności danych wskazują na to, że liczby te są nadal zaniżone w stosunku do stanu faktycznego. Dostępne dane świadczą również o rosnącej liczbie wcześniaków w Europie na przestrzeni ostatnich 10 lat, przy czym oczekuje się jedynie wzrostu tej tendencji.
Źródło: EFCNI, Raport porównawczy UE 2009/2010
| Termin | Tłumaczenie |
| Percentage of Live births with a gestational age under 32 weeks and between 32-36 weeks | Udział procentowy porodów zakończonych urodzeniem żywego dziecka w wieku ciążowym wynoszącym 32 tygodnie oraz od 32 do 36 tygodni |
| Austria | Austria |
| Belgium | Belgia |
| Czech Republic | Czechy |
| Denmark | Dania |
| France | Francja |
| Germany | Niemcy |
| Ireland | Irlandia |
| Italy | Włochy |
| Netherlands | Holandia |
| Poland | Polska |
| Portugal | Portugalia |
| Spain | Hiszpania |
| Sweden | Szwecja |
| United Kingdom | Wielka Brytania |
| % of live births (<32 wks) | % porodów zakończonych urodzeniem żywego dziecka (<32 tygodnie) |
| % of live births (32-36 Wks) | % porodów zakończonych urodzeniem żywego dziecka (32-36 tygodni) |
Kiedy dziecko rodzi się przedwcześnie, jego start w życiu jest znacznie utrudniony
Im wcześniej dziecko się urodzi, tym mniej rozwinięte będą jego organy i tym wyższe będzie ryzyko komplikacji natury medycznej w późniejszych okresach jego życia. U wcześniaków zachodzi większe ryzyko zarówno krótkoterminowych komplikacji, jak i długofalowych przewlekłych chorób, które będą miały wpływ na ich życie. Takie komplikacje zdrowotne obejmują m.in. trudności w uczeniu się oraz zaburzenia ruchowe, mózgowe porażenie dziecięce, deficyt sensoryczny, przewlekłe choroby płuc, cukrzycę, problemy układu krążenia lub alergie. U wcześniaków występuje również podwyższone ryzyko zaburzeń umysłowych, od zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) w dzieciństwie po chorobę natury psychiatrycznej w życiu dorosłym.
W latach sześćdziesiątych XX wieku służby zdrowia w Europie poczyniły znaczny krok naprzód, jednak często zdawały się nie dostrzegać problemu wcześniaków oraz ich rodzin
Wprowadzenie intensywnej terapii noworodka w latach sześćdziesiątych XX wieku znacząco poprawiło sytuację wcześniaków. Jednak pomimo, iż kraje europejskie zapewniają wysokiej jakości opiekę dla noworodków, szczególne potrzeby wcześniaków są często zaniedbywane. W wielu krajach temat wcześniaków nadal stanowi tabu i w rezultacie rodziny nie otrzymują pomocy, jakiej potrzebują.
Wcześniaki oraz ich rodziny mają szczególne potrzeby, które często nie są zaspokajane
- Środowisko intensywnej terapii jest zupełnie inne od środowiska w łonie matki. Ponadto mózg wcześniaka jest w bardzo aktywnej fazie rozwoju. Dlatego też szkodliwe bodźce, jak np. pobieranie krwi, zmiany pieluszek lub zmiany rurek do karmienia, mogą czasami wywierać wpływ destrukcyjny. Hałas (głosy, sygnały alarmowe), oświetlenie oraz separacja od rodzica mogą stanowić dodatkowe niepokojące czynniki dla tych niemowląt. Aspekty praktyczne, jak ułożenie dziecka, minimalne przekładanie, poprawa organizacji snu noworodka czy łagodzenie bólu odgrywają istotna rolę w opiece nad dzieckiem. Zaleca się korzystanie z programów interwencji po wypisie ze szpitala w celu poprawy długofalowych rezultatów poznawczych i behawioralnych.
- Poród przedwczesny oraz choroba noworodka mogą wpływać na naturalny rozwój opieki rodzicielskiej oraz wywoływać niepokój u rodziców, zaburzając normalny rozwój relacji w rodzinie i między rodzeństwem, a przecież relacje te są kluczowe dla zdrowego rozwoju wcześniaka.
- Rodzice muszą stawić czoła wyzwaniom natury fizycznej, psychologicznej, społecznej, emocjonalnej i finansowej. Nie tylko martwią się o życie dziecka i żyją w zawieszeniu między nadzieją a strachem, ale muszą jeszcze przenieść odpowiedzialność na pielęgniarki i lekarzy. W tej nowej, niespodziewanej sytuacji, otoczeni przez atmosferę wysokich technologii, która może wydawać się obca i straszna, nietrudno zrozumieć, że rodzice borykają się z poczuciem winy i porażki. W wielu przypadkach ogarnia ich zwątpienie w siebie, wyczerpanie, a nawet depresja.
- Rutyna szpitalna oraz potrzeby rodziny, jak np. opieka nad rodzeństwem, praca, dojazdy oraz warunki ekonomiczne, również mogą być źródłem trudności dla rodziców opiekujących się chorym dzieckiem lub wcześniakiem w szpitalu oraz mogą one utrudniać im nabranie pewności, że podołają odpowiedzialności, jaką jest samodzielna opieka nad wcześniakiem w domu po wypisie ze szpitala.
Dobre wieści są takie: istnieje wiele sposobów zapobiegania przedwczesnym porodom oraz zapewniania wcześniakom i ich rodzinom pomocy i odpowiedniego leczenia
Czynniki ryzyka:
Czynniki dotyczące stylu życia: palenie, spożywanie alkoholu, zażywanie narkotyków, wysoki poziom stresu i długie godziny pracy, późna opieka prenatalna lub jej brak, brak wsparcia społecznego.
Czynniki o podłożu medycznym: infekcje (drogi moczowe, pochwa), wysokie ciśnienie krwi, cukrzyca, zaburzenia krzepnięcia krwi, niedowaga, otyłość itp.
Czynniki demograficzne: wiek matki poniżej 17. roku życia lub powyżej 35. roku życia, niski status społeczno-ekonomiczny, pochodzenie etniczne.
Podejście dotyczące powyższych czynników ryzyka: informowanie opinii publicznej, kształcenie, poszanowanie dla różnorodności oraz ogólnie większa sprawiedliwość w społeczeństwie, w tym równy dostęp do usług.
Inne sposoby zapewniania pomocy i leczenia wcześniakom i ich rodzinom
Każdy kraj w Europie powinien przyjąć kompleksowy plan działania dotyczący tego wyzwania. Punktem odniesienia w tym zakresie jest Szwecja, ale również Portugalia pokazała, że przy współpracy wszystkich zainteresowanych sprawne wprowadzenie ulepszeń jest możliwe.
36. sesji, która odbyła się w dniu 4.09.2012 r., przewodniczył Poseł do Parlamentu Europejskiego Peter Liese, gospodarzem zaś była Grupa ds. Zdrowia Matczynego i Neonatalnego, a uczestniczyli w niej inni deputowani do Parlamentu Europejskiego.
Prezentacje na sesji przedstawiły osoby współpracujące z Europejską Fundacją na rzecz Opieki nad Noworodkiem (European Foundation for the Care of Newborn Infants ? EFCNI): prof. Luc Zimmermann (Belgia/Holandia), prof. Dominique Haumont (Belgia) oraz Silke Mader (Niemcy).
Prelegenci skoncentrowali się w swych wystąpieniach głównie na następujących kwestiach:
– przegląd sytuacji wcześniactwa w Europie i związane z tym wyzwania
– specjalne potrzeby wcześniaków i ich rodzin
– główne elementy skutecznej strategii w odniesieniu do tego wyzwania.
Do najważniejszych celów, jakie postawiono sobie w czasie sesji, zaliczyć należy następujące:
- Pogłębienie zrozumienia jakości dzieciństwa w państwach członkowskich UE zgodnie z przyjetym tematem ?500 tys. przedwczesnych porodów rocznie w Europie. Jakie niesie to zagrożenia i jakie są główne elementy skutecznej strategii w odniesieniu do tego wyzwania??
- Zastanowienie się nad rolą, jaką mogą odegrać instytucje europejskie w poprawie sytuacji wcześniaków
- Określenie zasad i podejść, które mogą doprowadzić do ułatwień dla dzieci przedwcześnie urodzonych
- Stworzenie skutecznej grupy roboczej oraz wypracowanie dalszych kroków
Wszystkie sesje zorganizowane przez Grupę Roboczą w Parlamencie Europejskim zostaną opublikowane w tegorocznym Roczniku Stowarzyszenia na Rzecz Dzieciństwa.