Poród to szereg następujących po sobie procesów. Poród prawidłowy – to poród drogami natury przy minimalnym udziale położniczym. Poród nieprawidłowy – to proces, w którym występuje stan zagrożenia życia/zdrowia matki lub dziecka. Poród – to zakończenie fazy wewnątrzłonowego rozwoju i przejście do nowych warunków życia, stanowiących przełom w życiu dziecka i matki. Proces porodu uruchamiają: skomplikowane zmiany zachodzące na drodze hormonalnej pomiędzy przysadką mózgową a łożyskiem, zmiana ciśnienia wewnątrzłonowego, dojrzałość płodu, czynniki mechaniczno-nerwowe działające na szyjkę macicy. Wystąpienie porodu poprzedzają czynniki zwiastujące, które pojawiają się około 36. – 38. tyg. ciąży. Zwiastunami tymi mogą być: zmiany w obszarze emocji – nasilenie lęków, napięć, uczucia niecierpliwości itp., opadnięcie brzucha spowodowane obniżeniem dna macicy i wstawieniem główki dziecka do płaszczyzny wchodu miednicy kostnej, skurcze przepowiadające – niebolesne, nieregularne i nienasilające się. Występują one na kilka dni przed porodem. Szyjka macicy mięknie, zgładza się i rozwiera, centralizuje się w osi kanału rodnego. Towarzyszy temu odchodzenie podbarwionego krwią czopa śluzowego, zwiększone parcie na pęcherz moczowy, stolec, nerwobóle uciskowe w okolicy kości krzyżowej nerwu kulszowego, słabnące ruchy płodu.
Przebieg porodu fizjologicznego zależy od tzw. 7 P:
- Pasażer – to płód odpowiedniej wielkości;
- Pasaż – to drogi porodowe, kanał kostny (miednica), mięśnie i powiezie miednicy;
- Powers – to siły porodowe – skurcze i parcie rodzące;
- Placenta – łożysko prawidłowo usadowione i wydolne;
- Psychika rodzącej – wysoki poziom lęku może zakłócać proces porodu;
- Pozycja rodzącej przy porodzie;
- Praktyka położnika/położnej musi być dobra, sumienna, kompetentna, oparta na wiedzy.
PORÓD dzieli się na cztery okresy:
- okres od zgładzenia szyjki macicy do pełnego rozwarcia to tzw. maciczna cześć porodu;
- okres od pełnego rozwarcia do urodzenia płodu; szczegółne znaczenie mają tu pasażer (płód), pasaż (kanał kostny, rodny) i siła skurczy partych;
- okres od urodzenia dziecka do urodzenia łożyska, czyli placenta;
- okres pierwszych 2-4 godzin po porodzie. Okres intensywnego nadzoru nad kobietą po urodzeniu dziecka, ścisła obserwacja położnicy w sali porodowej.
Kobieta po urodzeniu dziecka przez 6 tygodni nazywana jest położnicą. W 4. okresie kontroluje się obkurczanie macicy, krwawienie z dróg rodnych, stan ogólny. Czas trwania porodu siłami natury to około 18 godzin pracy i wysiłku ze strony matki i dziecka.
Poród można podzielić ze względu na subiektywne doznania rodzącej, zależne od typu osobowości, gry hormonalnej dokonującej się w czasie porodu i progu bólowego kobiety rodzącej. I tak: faza dojrzewania szyjki odpowiada stanowi występującemu przy zjawisku zwiastunów.
OKRES pierwszy ma trzy fazy:
- Faza I – od 0 do 4 cm rozwarcia to uwertura.
- Faza II – to faza pracy. Rodząca zachowuje się zgodnie z własnym sposobem przeżywania skurczy.
- Faza III – to faza przejścia w inny stan świadomości, rodząca zachowuje się irracjonalnie, nie zwraca uwagi na konwenanse społeczne.
DRUGI okres porodu, tzw. parcie, to od strony doznań rodzącej – stan ekstazy.
TRZECI okres nazywa się błogostanem, czyli wielkim finałem.
CZWARTY okres – to triumf natury, matka przytula dziecko, a ono otwiera oczy, oboje są chętni do wzajemnego kontaktu.
PORÓD (z łac.) określa słowo LABOR, oznaczające pracę. Praca w procesie porodu wymaga od rodzącej ogromnego wysiłku, dającego doznania bólowe. Ból porodowy jest doznaniem subiektywnym. Psychosomatyczny charakter odczuwania skurczy można opisać jako połączenie trzech stanów, tzw. triady Reada: LĘK + NAPIĘCIE + BÓL. Do znoszenia bólu porodowego stosuje się różne metody:
naturalne – oddychanie, relaks, masaż, immersję wodną, pozycje; przezskórne, elektryczne pobudzanie nerwów, tzw. Tens; hipnozę; akupunkturę; homeopatię; obecność bliskiej osoby, nieobarczonej negatywnymi emocjami; krzyk, ale umiejętnie stosowany np. wykrzykiwanie samogłosek w czasie trwania skurczu; sofrologię, czyli naukę zwiększonej świadomość własnego ciała;
farmakologiczne – leki o działaniu rozkurczowym, przeciwbólowym, uspokajającym, podawane doodbytniczo, domięśniowo, dożylnie, nadoponowo do odcinka kręgosłupa lędźwiowego tzw. ZZO, znieczulenie wziewne, blokady okołoszyjkowe i sromowe.
Narzędzi do pokonania bólu jest wiele, ale rodząca musi je znać i wiedzieć, że poród to umiejętność uwalniania dziecka ze swojego ciała związana z wysiłkiem, z jakim prawdopodobnie do tej pory się nie zetknęła. Miarą wydatku energetycznego w czasie porodu jest energiczny marsz na odcinku 40 km. Stan ogólny i wydolność fizyczna są niezwykle ważne. Pojęciem wydolności fizycznej określa się zdolność człowieka do wykonywania wysiłków fizycznych wymagających dużego zużycia tlenu. Dlatego istotny jest pułap tlenowy, czyli umiejętność pochłaniania tlenu w ciągu minuty. Uwarunkowania wydolności fizycznej zależą od rezerw energetycznych, koordynacji sensoryczno-motorycznej oraz stanu psychicznego i przekazu kulturowego w odniesieniu do przeżywania procesu porodu. Dlatego intensywny wysiłek, jakim jest poród, połączony z niedoborem tlenu, wywiera wpływ na stopień odczuwalności skurczy. Narastanie długu tlenowego w czasie porodu, rozwój kwasicy metabolicznej, brak substratów energetycznych w mięśniach zaburzają akcję porodową. Swój udział mają też wpływy cywilizacyjne np. zmniejszona aktywność wysiłkowa powoduje, że niewielki wysiłek u ludzi o małej wydolności powoduje zakłócenie homeostazy, zmęczenie, zaburzenie równowagi kwasowo-zasadowej, narasta ilość kwasu mlekowego, co w rezultacie prowadzi do coraz boleśniejszego przeżywania porodu.
Ćwiczenia fizyczne odgrywają bardzo ważną rolę w zapobieganiu ww. zjawiskom. Ćwiczenia fizyczne uczą umiejętnego używania ciała w czasie porodu, podwyższają adaptację organizmu rodzącej do wysiłku, ułatwiają zaakceptowanie przez rodząca bolesnej odczuwalności skurczy. Przysposobienie do porodu powinno odbywać się w trakcie zajęć praktycznych w szkole rodzenia. Kobietę trzeba nauczyć bliskiego kontaktu z własnym ciałem, unikania dysharmonii w sposobie odbierania bodźców płynących z organizmu rodzącej. Słabość kontaktu z własnym ciałem powoduje, że przy skurczach i niewiedzy o porodzie rośnie napięcie mięśniowe, lęk, ból. Wzmacnianie przez zestaw ćwiczeń umiejętnie dobranych naturalnych uzdolnień kobiety do porodu daje odwrócenie triady READA z napięcia, lęku, bólu na koncentrację, odprężenie, odczuwalność na niższym poziomie bólowym. Prawidłowo dobrany zestaw ćwiczeń oddechowych, relaksacyjnych, ogólno usprawniających to nie tylko ułatwienie przejścia porodu i urodzenie dziecka w lepszym stanie, ale także zapobieganie typowym dolegliwościom ciążowym.
Krystyna Komosa, dyp. Położna, specjalista opieki przed i okołoporodowej, prowadząca szkołę rodzenia, pracująca w Szpitalu Śródmiejskim
